زندگی در کویر

معماران چیره دست یزدی طی قرنها با احداث آب انبارهایی زیبا ، آب این مایه حیات را در قلب كویر ایران به كام تشنگان خسته و گرمازده گوارا كرده‌اند. در ...

زندگی در کویر
نجمه فرشیدوشنبه 29 بهمن 1386 | 17 سال پیشمعماران چیره دست یزدی طی قرنها با احداث آب انبارهایی زیبا ، " آب " این مایه حیات را در قلب كویر ایران به كام تشنگان خسته و گرمازده گوارا كرده‌اند. در گذشته شدت گرما توام با كمبود شدید آب این هنرمندان را بر آن داشت تا در دل زمین به ایجاد محلی برای ذخیره آب بپردازند. مردمان این دیار در زبان محلی از آب انبار با عنوان " امبار " (‪(ombar‬ یاد می‌كنند. اكنون این آب انبارها یكی از شاخص‌ترین نمادهای معماری یزد و جلوه‌گر نبوغ و توانمندی معماران این خطه كویری است. آب آب انبارها از طریق هدایت آبهای باران و برف تامین می‌شده و امروزه این آب انبارهای تاریخی كه روزگاری محل اصلی تامین آب اهالی بوده به فراموشی سپرده شده و مخازن آنها از آب خالی شده است. خنك بودن این اماكن در قدیم باعث شده بود تا از آن بعنوان یخچال نیز استفاده شود و از طریق نصب میخ‌هایی بر روی دیوارها مواد غذایی خود را در آن نگهداری كنند. از آب این اماكن برای آشامیدن استفاده می‌شده‌است ولی در كتاب تاریخ یزد از منابع آبی با عنوان " چاههای آب سرد" نیز یاد شده كه برای شستشو و رفع دیگر نیازها كاربرد داشته است. معماران یزدی، خشت و آجر به همراه ملات " ساروج " ( مخلوط خاكستر ، آهك و ماسه) را در كنار هم قرار داده و به شكل زیبایی آب انبارها را احداث كرده‌اند. آب انبارها یا " خانگی " بودند كه توسط اهل خانه ساخته می‌شد و جنبه شخصی داشت و یا "عمومی" كه برای استفاده اهالی محل و شهر احداث می‌شدند. ورود به اب انبارها از طریق پله‌های زیبا و طولانی است كه به آن "راچینه" گفته می‌شود و نظر هر بیننده‌ای را جلب می‌كند و او را به تامل در این نوع معماری وا می‌دارد. رطوبت دلكش و بوی نم در راه‌پله‌های آب انبارها به انسان آرامش می‌دهد و خستگی را در دل‌مردمان گرمازده كویر برطرف می‌كند و طراوت و شادابی می‌بخشد. آب انبارها دارای قسمت‌های مختلفی هستند كه خزینه استوانه‌ای شكل از قسمت‌های اصلی آن و محل ذخیره‌سازی آب است. " گنبد " پوشش نیم كره‌ای شكل كه به منظور حفاظت از آب ، جلوگیری از آلودگی‌و خنك نگه داشتن، روی خزینه احداث می‌شود نماد بیرونی اب انبارهاست. سقف این‌اماكن به صورت نیم دایره ساخته شده كه در اصطلاح محلی به آن "طاق ضربی " گفته می‌شود. این طاق‌ها با محاسبات دقیق و بدون استفاده از آهن و تیرآلات ساخته شده و خلق آن از توان معماران امروزی خارج است. همه آب انبارها دارای راه‌پله است كه اولین پله آن از سطح زمین آغاز شده و به طرف درون زمین ادامه می‌یابد و راه دسترسی ورودی به " پاشیر" است. سقف و راچینه (پله) ،آب انبارها از آجرهای باریك ولی مقاوم ساخته می‌شده كه هنوز هم پابرجاست. بیشتر آب انبارها دارای یك ورودی و پاشیر هستند اما بعضی از آنها به لحاظ موقعیت شهرسازی و نحوه استقرار در بافت شهری دارای دو یا سه ورودی می باشد. یکی از این آب انبارها در بلوار بسیج در شهر یزد واقع است. آب انبار رستم گیو دارای خزینه بزرگ استوانه ای شکل با عمق 15 متر و قطر دهانه 14 متر است و در حدود 2300 متر مکعب کنجایش آب دارد و آب انبار محله دستوران و آب انبار محله گودال شهریاری انشعابی متصل به خزینه آب انبار رستم گیو دارند.طراح و معمار آب انبار مذکور استاد حاجی ابراهیم خرمشاهی بوده است.و هزینه ساخت وساز آن توسط رستم گیو توسط یکی از نیکوکاران زرتشتی تامین شده است و اکنون جزو موقوفات زرتشتیان است. رستم گیو در دوره ‌ی چهاردهم مجلس شورای ملی از طرف زرتشتیان تهران به نمایندگی زرتشتیان انتخاب شد. او پس از چندی به سبب خدماتی که در تهران و شهرستان ‌های دیگر ایران و خارج انجام داده بود، از طرف پادشاه ایران به سناتور انتصابی و نماینده مجلس سنا گردید. ارباب رستم گیو مردی بود بزرگوار، آرام، متین، ‌سخت‌كوش، پركار و خیرخواه و در كلیه كارهای خیر و عام‌المنفعه پیش‌قدم بود، به این جهت نزد عموم مردم از احترام فوق‌العاده¬ ای برخواردار بود. رستم گیو مووسسات خیریه زیاد و گوناگونی از قبیل دبستان، دبیرستان، درمانگاه، سالن ‌های اجتماعی و خانه برای خانواده ‌های نیازمند ساخته است.در زمانی که یزد دچار کمبود آب بوده است ایشان هزینه ساخت این آب انبار را تقبل نموده است. این آب انبار دارای چهار بادگیر دو طرفه سردر ورودی مقرنس کاری وکادر بندی شده با آجر گنبد زیبا با طرح سرو با ترکیب آجر خفته راسته فرش میباشد. گفتنی است در استان یزد 400 اب انبار وجود دارد که 85 مورد آن در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده است. منابع: www.yazdchto.ir www.zoroastriannews.com www.iran-tourism.irدسته‌بندی سایر ویژگیهای فرهنگی یزد کلید‌واژه زندگی کویر 98K بازدید
محمد جالب بود...دوشنبه 29 بهمن 1386 | 17 سال پیش
کاروانسرای قلعه خرگوشیمهدی مخلصیانمهدی مخلصیانکاروانسرای قلعه خرگوشیبین شهر ورزنه اصفهان و ندوشن یزد قلعه‌ای است که به نظر از همه جا به دور افتاده است. مکانی آرام و دلپذیر و مناسب برای عکاسی شب. کاروانسرایی مروبط به دوره شاه عباس که به آن قلعه خرگوشی می‌گویند.
قلعه سپید ندوشنمهدی مخلصیانمهدی مخلصیانقلعه سپید ندوشنهنگامی که وارد شهر ندوشن شوید، از دور قلعه زیبایی را بالای تپه‌ای خواهید دید. این قلعه کوچک قلعه سپید یا سپیده یا سفیده نام دارد.
منارجنبان خرانقمهدی مخلصیانمهدی مخلصیانمنارجنبان خرانقشاید بیشتر ما فکر می‌کنیم که منارجنبان بنایی است در اصفهان که البته درست هم است اما این بنا تنها منارجنبان ایران نیست.
کاروانسرای خرانقمهدی مخلصیانمهدی مخلصیانکاروانسرای خرانقکاروانسرایی زیبا که در کنار بافت قدیم و قلعه خرانق قرار گرفته است.
قلعه خرانقمهدی مخلصیانمهدی مخلصیانقلعه خرانقاگر از میبد حدود ۶۰ کیلومتر در جاده‌ای که به سمت طبس می‌رود برانیم، به روستای زیبایی می‌رسیم که خرانق نام دارد. روستای زیبایی که در دشتی وسیع در کنار ارتفاعاتی نه چندان بلند جای گرفته و با کاروانسرا و قلعه‌ای بسیار زیبا خودنمایی می‌کند.
معرفی و اجرای نحوه کارکرد خرمنکوب قدیمی (بَردو)حسن صفریحسن صفریمعرفی و اجرای نحوه کارکرد خرمنکوب قدیمی (بَردو)«بردو» صنعتی پرکاربرد دیروز وابزارناشناخته موزه های امروز خرمنکوب های سنتی که در اصطلاح محلی ˈ بَردو ˈ نامیده می شدند در واقع یک ماشین دست ساز چوبی بودند که به وسیله دو گاو و یا دو الاغ بر روی خرمن غلات کشیده و موجب خرد شدن ساقه ها و جدا شدن دانه های گندم از خوشه ها می شد.
باغ دولت آباد یزدمونا سلطانیمونا سلطانیباغ دولت آباد یزدایرانیان از گذشته به دنبال تجلی زیبایی و درخشش هرچه بیشتر هنر خود، مخصوصا در معماری بوده و از نمونه‌های بارز آن ساخت و پی‌ریزی باغات زیبا و آفرینش باغهای سرسبز و حیرت‌انگیز خصوصاً در مناطق کویری و خشک و کم آب است.
لرهای ایران و ایلمایی هامحمد ناصری فردمحمد ناصری فردلرهای ایران و ایلمایی هاپوشش های ساده هم می نواند معرف نمادهای مشترک فرهنگی تاریخی جوامع بشری باشد.
سنگ نگاره های سونگون ارسباران - آذربایجان شرقیمحمد ناصری فردمحمد ناصری فردسنگ نگاره های سونگون ارسباران - آذربایجان شرقیسنگ نگاره ها، یکی از منابع کهن فرهنگی جوامع بشری محسوب می شوند. ارزش و اهیمیت آنها با دانش تخصصی و میزان علاقه مندی متولیان امور و مردم رابطه مستقیم دارد.
سیر هنر کهن ایران به دیگر نقاط جهانمحمد ناصری فردمحمد ناصری فردسیر هنر کهن ایران به دیگر نقاط جهاندر گذشته های دور هنر یک زبان مشترک جهانی بوده است.
ننه پیر و چرخ نخ ریسی(دوک dok) در باور اهالی روستای خان آبادتقی قاسمیتقی قاسمیننه پیر و چرخ نخ ریسی(دوک dok) در باور اهالی روستای خان آباددر باور اهالی روستای خان آباد،در اولین روز بعد از ششله یعنی هفتم اسفند ماه ننه پیر از پشکل پناه می آید و دوک نخ ریسی چوبی خود را آتش میزند تا به آب شدن یخها کمک کند و گرمابخش زمین باشد
پخت نان شب عید در روستای خان آبادتقی قاسمیتقی قاسمیپخت نان شب عید در روستای خان آبادپخت نان شب عید از جمله فعالیت های بانوان روستای خان آباد از قدیم تا به حال است.در گذشته روستائیان تمام مایحتاج نان خود را طبخ می كردند.در واقع زنجیره تولید گندم تا پخت نان (شامل كشت،داشت و برداشت گندم به عنوان ماده اصلی پخت نان، آسیاب كردن گندم و در نهایت تولید نان) توسط مردم روستا انجام میشد.
رفتن به میهمانی های شبانه، #شب_نشینی و خوردن #شب_چرهتقی قاسمیتقی قاسمیرفتن به میهمانی های شبانه، #شب_نشینی و خوردن #شب_چرهشب نشینی از کارهای متداول اهالی خان آباد است. شب­ نشینی در اواخر #پاییز و فصل زمستان بیشتر صورت می­گیرد چرا که عموما در روستاها بعد از برداشت محصول در فصل پاییز، اوقات فراغت و بیکاری روستائیان آغاز شده و تا پایان زمستان ادامه پیدا می­کند.
دره سنگ آبهای ندوشنرضا زینلی ندوشندره سنگ آبهای ندوشندره سنگ آبها در شهرندوشن استان یزد وجود دارد که توجه علاقه مندان به گردشگری و محیط زیست را به خود جلب کرده است
امیرچخماق یزدعبدل شعبانیعبدل شعبانیامیرچخماق یزدپانوراما از میدان امیرچخماق یزد
نقوش انسان های فرا زمینیمحمد ناصری فردمحمد ناصری فردنقوش انسان های فرا زمینینقاشی های درون غارهاو کوه های ایران، اسناد دست اولی هستند که با کشف آنها نگاه به تاریخ و هنر بشر متحول می شود.