شبهای یزد

»» یزد در گذر تاریخ یزد ،این دردانه کویر که تلالوشگرفش ازپس غبار قرنها همچنان دیده نواز است، یکی از مراکز مهم فرهنگ و تمدن بشمار می رود و در بین ...

سعید موحدیپنجشنبه 11 بهمن 1386 | 17 سال پیش »» یزد در گذر تاریخ یزد ،این دردانه کویر که تلالوشگرفش ازپس غبار قرنها همچنان دیده نواز است، یکی از مراکز مهم فرهنگ و تمدن بشمار می رود و در بین سرزمینهایی که انسانهای یکجا نشین در پهنه آن عمری چندین هزار ساله را داشته اند، جایگاه خاصی دارد. اینکه در افسانه های تاریخی بنای اولیة مناطقی از یزد مثلا میبد را به سلیمان نبی، و یزد را به ضحاک و اسکندر و ابرکوه را به ابراهیم پیامبرنسبت داده اند، خود از نشانه های دیرینگی تاریخ و فرهنگ این سرزمین کهن است. هرچند که دربیان تاریخ نمی شود به این روایتهای افسانه وار تکیه کرد: اما مجموعه اسناد پراکنده موجود در یزد نیز به سهم خود میراث شایان توجهی از فرهنگ و تمدن کهن و ریشه دار را در این سرزمین معرفی می کند برای مثال دست افزارهای سنگی یافت شده در تره های شیر کوه سنگ نگاره های کوه ارنان و سفالی نه های منقوش کشف شده در نارین قلعه میبد و نیز غارهای متعدد استان و مساکن باستانی و آثار معماری و شهر سازی باستانی و یادگارهای آئین های کهن ایرانی نظیر آئین مهر پرستی و نیآیش آناهیتا، که در گوشه و کنار این استان پراکنده است. سکنی گزینی در این دیار همزمان با آغازعصر کشاورزی در نقاطی همچون مهر پادین (مهریز) فهرشان، پهره (فهرج) ، خورمیش (خورمیز)، ارد (اردکان)، شواز، قلاع موبدان (میبد) خراسان قرار داشتند و جزء- کرمان و پارس- عقدا پا گرفته است که در تقاطع راههای باستانی ری سرزمینهای دور دست ماد شمدره می شدند. یزد در آن روزگار، به نوعی نقش مرزبانی ایالتها و نگهبانی راههای متعددی را که به سوی ایران می رفته ، ایفا کرده است. یزد در دوره هخامنشی به ایساتیس مشهور بوده و مرحوم عبدالحسین آیتی محل آنرا در دامنه بلندی های مهریز ذکر کرده است، که هرفته و سریزد کنونی بازمانده آن است. در جغرافیای بطلمیوس ایساتیس در دوره هخامنشی از جایگاه استراتژیک و ارتباطی ویژه ای برخوردار بوده و دارای اهمیت نظامی، راهداری و بازرگانی بوده است و تا زمان حمله اسکندر مقدونی نیز وجود داشته است. روایتی است که اسکندر نام ایساتیس را به کثه تغییر داد و بعدها شهر جدید بر ویرانه های آن بنا شد می گویند هنگامی که شماری از بزرگان ایران در ری علیه اسکندر برخاستند، وی آنها را دستگیر کرد و همراه خود به فارس برد.چون به ویرانه های ایساتیس رسی، زندانیان را در چاهی زندانی کرد و آن محل را کثه نامید که در زبان یونانی به معنی زندان یا شهر کوچک است. اما اسکندر هنگامی که از ری به پارت می رفت، ایالتهای پارس و ماد را گشوده بود. بنابر این خاک یزد را که از جرگه پارس و ماد بیرون نبود، از لحاظ سیاسی بایستی در ردیف سرزمینهای گشوده شده اسکندر مقدونی دانست. یزد در دوران ساسانی رو به توسعه و آبادانی نهاد و از جایگاه اجتماعی و اقتصادی ویژه ای برخوردار گردید. تاریخ نویسان قدیم یزد به اتفاق مطالبی درباره حضور و دخالت شاهان ساسانی بویژه قباد و انوشیروان و یزد گرد اول در منطقه یزد نوشته اند عمران و آبادی آن را به آنان نسبت داده اند. یزد ریشه در یسن، یشت و یا یزش، به معنای ستایش و نیایش در زبان فارسی میانه دارد. یزد از یزدان به مفهوم پاک و مقدس و به معنی ذات خداوند نیز می تواند گرفته شده باشد : پس نام کنونی این استان یادگاری است از دوره ساسانی، و می توان آنراشهر آفریننده خوبیها و پاکیها وشهر خدا دانست. »» آغاز دوران اسلامی: یزد به دلیل جایگاه ویژه خود و قرار گرفتن در کنار شاهراه اصلی شرقی غربی ایران باستان، در نخستین سده اسلامی و درزمان خلافت عثمان،بدست مسلمین افتاد و ازنیمه دوم قرن اول هجری دوقبیله از اعراب فاتح (بنی تمیم و بنی عامر) در محلی که اکنون کوی عربها نامیده می شود،اسکان یافتند. تا پایان دوره امویان، یزد به دست اعراب اداره می شد. یزد در تاریخ پر فراز و نشیب خود، روزهای تلخ و شیرین بسیار داشته و در گذر زمان و تحت تأثیر عوامل و حوادث گوناگون، دچار آبادیها و ویرانیها گردیده است. تاریخ نگاران از زمان صفاریان، سامانیان و غزنویان اطلاعات چندانی را در اختیار ما قرار نداده اند: اما قرن دوم تا چهارم هجری را (همزمان با احیاء دولتهای ایرانی) دوران آسایش و امنیت نسبی و رشد و اعتلای نیروهای تولیدی منطقه یزد و احداص و حفر قنات و نهر آبیاری وتوسعه اراضی کشاورزی و باغها می دانند. شاید بدلیل وجود همین امنیت است که در قرن چهارم هجری و درزمان استیلای آل بویه بر قسمتهای غرب و جنوب ایران و عراق، جمعی از علویان به یزد آمدند و در محلی که به کوی حسینیان معروف شد، سکونت گزیدند. سر شناس ترین ایشان امامزاده سید جعفر است که در سال 424 هجری قمری وفات یافت و هم اکنون مزارش یکی از زیارتگاههای دوران طلایی و شکوفایی یزد در زمان آل کاکویه و اتابکان بود. حکام آل کاکویه در یزد منشأ اثر و باعث خیر و برکت شدند و درتوسعه شهر و رفاه عامه سعی فراوان داشتند. مساجد و مدارسی چند و قناتهایی جهت آبیاری دهان و محلات شهر ایجاد کردند. ساخت بقعه دوازده امام که قدیمی ترین بنای کتیبه دار استان یزد است و آنرا مقبره علاء الدین کالنجار می دانند ، احداث یک حصار جدید چهار امیر سردار علاءالدوله به خط کوفی آن نقش شده بود، ایجاد ده گرد فرامرز در حوالی ابرند آباد و نیز محله یعقوبی که تا امروز به همین نام نشان باقی است، از کارهای شاخص این دوره است. تابکان در سالهای 536 تا718 هجری با وجود نابسامانی و هجوم طوایف بیگانه به کرمان، اصفهان، فارس، به آرامی حکومت کردند. در این دوره یزد در مسیر جنوبی جاده ابریشم قرار داشت و منسوجات مختلفی که مواد اولیه آنها از نقاطی مانند: استر آباد، گیلان و مرو می آمد تولید می شد. دوری از سر حدات ، استقرار حکومت آل بویه در اصفهان و فارس ، رونق مبادلات بازرگانی و قرار گرفتن بر سر راههای تجاری و کاروان رو نواحی مرکزی و جنوبی ایران، موجبات رشد و تکامل شهر نشینی منطقه را در این دوره فراهم آورد . اتابکان با علاقه مندی زینت بیشتری به یزد داده اند و مدرسه و مساجد زیادی در آن بنا کردند. در زمان حمله مغول که با آن عصر سیاهی و شدید یرانیها آغاز شد، نواحی یزد نیز تحت تأثیرات منفی آن قرار گرفت. آل مظفریکی از قدرتمندترین خاندانهی ناحیه یزد بودند. در زمان آنها محله هیی جدید در داخل شهر یزد احداث و هفت دروازه نیز گرد شهر ساخته شد تعمیر قلعه میبد، احداث یک بارو و حفر یک خندق نیز بری آن از اقدامات آنان بود. آل مظفر آثار زیآدی ازخود بر جی گذاشتند که مهمترین آنها مسجد جامع فعلی یزد، خانقاه سید رکن الدین ،میدان وقت الساعت، رسد خانه ، منار مسجد مهر پائین و منار مسجد جامع ندوشن است. اکثر هنرمندان و دانشمندان بری در امان ماندن از حملات مغول ین شهر را مرکز فعالیتهی هنری و علمی دوران تیموری دوره اختلال و پریشانی در جنوب یران بود. بطوریکه اصفهان و شیراز صدمه زیادی دیده اند ویزد نیز از ین نابسمانی رنج فراوان برد اما در روزگار شاهرخ تیموری خرابیها ترمیم شد حدود هزار واحد مسکونی، تجاری ، مدرسه ، حمام وکاروانسرا تعمییر شدند. تیموریان دورشهر بارو و خندق و دروازه هی جدید یجاد کرده اند.امیر جلال الدین چخماق در کنار دروازه مهریجرد مجموعه ی مسجد، خانقاه، کاروانسرا، حمام و آب انبار و بازار بنا کرد که قسمتی از آن هنوز در میدان مرکزی شهر پابرجااست. مسجد میر چخماق بنام مسجد جمعه یزد که در مقابل مسجد جامع آل کاکویه و آل مظفر در کنار ، میدان امیر چخماق قرار دارد یکی از مظاهر شکوهمند معماری و از دیدنی هی ارزشمند یزد است. در زمان صفویه یزد بعنوان یک مرکز تجاری و تولیدی داری اهمیتی خاص شد و در مبادلات بازرگانی رشد کرد در ین دوره راه پیتخت ( قزوین) از طریق سمنان و جندق به اردکان و یزد می پیوست و کالاهی مناطق شمالی و جنوبی کشور از ین طریق مبادله می شد. همچنین راه شاهی اصفهان به یزد و کرمان بعد از پیتخت شدن اصفهان ساخته شد و رباطهیی زیبا و بزرگ چون رباط میان راه عقدا تعمیر شد و رباط زیبی قلعه خرگوش در کنار بیابان گاوخونی ساخته شد. از مهمترین آثار تاریخی دوران صفویه می توان به مدرسه شفیعیه و رباط خوش طرح و زیبی زین الدین اشاره کرد. در جریان هجوم افاغنه صنعت و تجارت یزد لطمات فراوان دید. باروی کار آمدن نادرشاه افشار و بیرون راندن افغانها از یران محمد تقی خان به حکومت یزد منصوب شد. وی و فرزندانش در یزد مجموعه ی از بازارها، کاروانسراها و عمارتها را بنا کردند که مهمترین آنها باغ دولت آباد و بادگیر بلند و زیبی آن و عمارت جنت آباد است. میدان و بازار خان نیز از دیگر کارها و آثار ین خانواده در حدود1800 کارگاه و 60000 کارگر ابریشم باف در یزد وجود داشت. انتقال آرام حکومت از زندیه به قاجاریه باعث شد ین خطه از آسیبهی جنگهی داخلی در امان بماند.در ین زمان شهر یزد به شهر امانت داران معروف شده بود : زیرا اموال بازرگانان بشدت محافظت می شد. از ین دوره خانه هی زیبیی چون خانه محمودی ، خانه رسولیان و خانه مودت باقی مانده است نیز آتشکده ، دخمه و معبد چک چک زرتشتیان مربوط به ین دوره می باشد. در دوره پهلوی اول ودوم تغییراتی در کالبد فضیی شهر یزد روی داد. از آن جمله خیابانها، بلوارها و میدانهیی در همان دوره دریزد ساخته شد که به هیچ وجه با بافت قدیم و تحولات کالبدی گذشته ین شهر هماهنگ نشده بود و لذا ساخت فضیی و معماری شهر را بطور روشنی مخدوش نمود. منبع:/www.yazdchto.ir/دسته‌بندی شهرها و روستاهای تاریخی یزد کلید‌واژه شبهای یزد 99K بازدید

مهدی مخلصیانکاروانسرای قلعه خرگوشیبین شهر ورزنه اصفهان و ندوشن یزد قلعه‌ای است که به نظر از همه جا به دور افتاده است. مکانی آرام و دلپذیر و مناسب برای عکاسی شب. کاروانسرایی مروبط به دوره شاه عباس که به آن قلعه خرگوشی می‌گویند.

بابک ارجمندیروستای نای‌بند، نگینی در حاشیه کویرجایی با نخل، نارنج، انار و زیتون

مهدی مخلصیانقلعه سپید ندوشنهنگامی که وارد شهر ندوشن شوید، از دور قلعه زیبایی را بالای تپه‌ای خواهید دید. این قلعه کوچک قلعه سپید یا سپیده یا سفیده نام دارد.

مهدی مخلصیانمنارجنبان خرانقشاید بیشتر ما فکر می‌کنیم که منارجنبان بنایی است در اصفهان که البته درست هم است اما این بنا تنها منارجنبان ایران نیست.

مهدی مخلصیانکاروانسرای خرانقکاروانسرایی زیبا که در کنار بافت قدیم و قلعه خرانق قرار گرفته است.

مهدی مخلصیانقلعه خرانقاگر از میبد حدود ۶۰ کیلومتر در جاده‌ای که به سمت طبس می‌رود برانیم، به روستای زیبایی می‌رسیم که خرانق نام دارد. روستای زیبایی که در دشتی وسیع در کنار ارتفاعاتی نه چندان بلند جای گرفته و با کاروانسرا و قلعه‌ای بسیار زیبا خودنمایی می‌کند.

بابک ارجمندیروستای پروادهنمای پانورامای ۳۶۰ درجه روستای پرواده، خراسان جنوبی

ابراهیم رفیعیبوم گردی شریف آباد دستکندی در دل کوه کهتویه بستکمحمد احمدی استاد بنّای اهل روستای کهتویه بستک هرمزگان با دستکند هایش در دل کوه و ایجاد چند اتاق، ساخت ابزار و وسایل تراشیده از سنگ، محیطی جذاب برای گردشگران به وجود آورده است.

سپیده اصلاندوهوکدوهوک، روستایی چسبیده به بخش دیهوک از توابع شهرستان طبس است. روستایی باقی مانده از دل تاریخ. بناهای روستا هرکدام قصه‌ای از ایلخانیان تا قاجار و پهلوی‌ برای شما بازمی‌گویند. قدم به روستا که بگذارید آنقدر دست نخورده است که گویا تاریخ دست شما را گرفته و به صفحات بسیار ناب اش می‌برد. صفحاتی که کسی تابه‌حال نخوانده است.

مهدی مخلصیاندیهوک قدیمدیهوک شهر کوچکی است در شرق شهر طبس. وقتی درباره جاذبه‌های تاریخی آن جستجو کنید به شما اصفهک و نای‌بند پیشنهاد می‌شود. اما گوهری گم شده در دل این شهر است و آن بافت قدیمی این شهر است.

پروین هاوشروستای اصفهکاصفهک، روستایی است در میانه‌ی کویر مرکزی ایران در استان خراسان جنوبی و با مجموعه سکونتگاه های تاریخی که بافت تاریخی آن در چند دهه ی اخیر خالی ازحیات میگردد اما در پی بازسازی و احیای روستا،حیاتی دوباره می‌یابد. روستای اصفهک را میتوان از موفق ‌ترین نمونه‌های بازسازی مشارکتی به دست نیروهای مدنی و متخصص دانست.

بابک ارجمندیروستای نای‌بندروستای نای بند، از توابع بخش دیهوک و شهرستان طبس در استان خراسان جنوبی قرار گرفته

سپیده اصلانجندق‌جَندَق‌ ، دهستان‌ و شهری‌ در بخش‌ خور و بیابانک‌ در شهرستان‌ نائین‌ در استان‌ اصفهان‌.دهستان‌ جندق‌، به‌ مرکزیت‌ شهر جندق‌، تقریباً در جنوب‌ دشت‌ کویر و در شمال‌ بخش‌ خور و بیابانک‌ واقع‌ است‌. از شمال‌ به‌ دهستان‌ طُرود (در بخش‌ مرکزی‌ شهرستان‌ شاهرود)، از مشرق‌ و جنوب‌ شرقی‌ به‌ دهستان‌ بیابانک‌ و از جنوب‌ غربی‌ و مغرب‌ به‌ دهستان‌ چوپانان‌ (در بخش‌ اَنارک‌) محدود می‌شود و مشتمل‌ بر یازده‌ آبادی‌ و یک‌ شهر به‌ نام‌ جندق‌ است‌.

بابک ارجمندیروستای بیابانکبیابانک روستایی در حاشیه کویر مرکزی ایران

عباس رحمانیروستای گردشگری اورامان تختاورامان تخت یکی از روستاهای ایران با قدمت بیش از ۱۰۰۰ سال در بخش اورامان شهرستان سروآباد در جنوب شرقی مریوان استان کردستان قرار گرفته است.

مونا سلطانیباغ دولت آباد یزدایرانیان از گذشته به دنبال تجلی زیبایی و درخشش هرچه بیشتر هنر خود، مخصوصا در معماری بوده و از نمونه‌های بارز آن ساخت و پی‌ریزی باغات زیبا و آفرینش باغهای سرسبز و حیرت‌انگیز خصوصاً در مناطق کویری و خشک و کم آب است.