قلعه فورک (دومین قلعه مهم اسماعیلیان)

شهرستان بیرجند شهرستان بیرجند در شرق ایران و جنوب استان خراسان جنوبی قرار دارد. محدوده بیرجند ازجنوب به نهبندان، از شمال به قائن، از شرق به كشور اف...

قلعه فورک (دومین قلعه مهم اسماعیلیان)
بابک گنجی‌زاده طاریيكشنبه 8 مهر 1386 | 18 سال پیششهرستان بیرجند شهرستان بیرجند در شرق ایران و جنوب استان خراسان جنوبی قرار دارد. محدوده بیرجند ازجنوب به نهبندان، از شمال به قائن، از شرق به كشور افغانستان و از غرب به طبس و فردوس محدود است. براساس آخرین تقسیمات كشوری وسعت آن 31704 كیلومتر مربع و از چهار نقطه شهری (بیرجند،خوسف، سربیشه و اسدیه) تشكیل شده است. ارتفاع شهر بیرجند از سطح دریا نیز 1480 متر می‌باشد. قلعه فورک قلعه‌های بیرجند، در دوره‌های مختلف احداث شده‌اند. وجود مناطق كوهستانی زیاد باعث شده كه پای فرقه اسماعیلیه به این منطقه باز شود و برای دفاع از خود‌، قلاع مرتفع و مستحكمی در اكثر مناطق این شهرستان و سایر شهرهای جنــوبی خــــــراسان ساخته و باقی بگذارند. بعدها نیز كم و بیش اهالی این شهرستان از نعمت آسایش كافی برخوردار نبوده و مورد تهاجم مغول‌ها و تركمن‌ها و افغان‌ها قرار گرفته‌اند، از این روی، قسمت قدیمی این شهر با كوچه‌های تنگ و تاریك و با دیوارهای بلند بر روی تپه‌ها ساخته شده، تا بدین وسیله مردم بتوانند از جان و مال و ناموس خود دفاع كنند. قلعه فورك نیز یکی از همین قلعه‌هاست كه در روستایی به همین نام در 5 كیلومتری بخش درمیان و در شرق شهرستان بیرجند قرار دارد. این قلعه بعد از قلعه الموت مهم‌ترین مقر حضور اسماعیلیان به حساب می‌آمده و در این محل "فداییان مطلق" را تحت تعلیم و آموزش های مخصوص قرار می دادند. فداییان مطلق گروهی بودند که حتی اسم نداشته و پس از ترک قلعه برای انجام ماموریت نام‌شان عوض می‌شد و به اسم مستعار برای قتل دشمنان فرقه اسماعیلیه می‌رفتند. اساس تعلیم فداییان به این صورت بود که بتوانند دشمن را غافل‌گیر کرده، یک یا دو ضربه کارد به او زده و قبل از این که دیگران به خود بیایند، ناپدید گردند. فرقه اسماعیلیه فرقه "اسماعیلیه" از فرق منشعب مذهب شیعه است. آنان به هفت امام اعتقاد دارند و ظهور این فرقه، نتیجه اختلاف در امامت اسماعیل با برادرش حضرت موسی بن جعفر الكاظم (ع) بوده است. مرکز قدرت اسماعیلیان در مصر بود که خلفای فاطمی مصر این مذهب را در این کشور رسمی اعلام کرده بودند. حسن صباح نیز در سال 465 ه.ق. به مصر رفت، ولی با وجود تلاش فراوان نتوانست با المستنصربالله (هشتمین خلیفه فاطمی) ملاقات كند. وی پس از 17 ماه توقف در مصر سرانجام در سال 473 ه.ق. به ایران بازگشت. او با نفوذ کلام و سخن گیرای خود و طی سفرهایی که به نواحی مختلف ایران (شمال، مركز، شرق و غرب) داشت، توانست پیروانی زیادی پیدا کند. هم‌چنین در خلال همین سفرها بود که او برای به دست آوردن پایگاهی مناسب، سرانجام در سال 483 ه.ق. با كمك قاضی حسین قاینی (‌حاكم سابق ترشیز) و اسماعیلیان دیلم مكان مناسب را به دست آورده و قلعه الموت یا همان آشیانه عقاب را بدون خون ریزی تصرف كرد. مشخصات قلعه فورک قلعه فورك بر بالای صخره ای سنگی پس از قرون متمادی هم‌چنان در تاریخ بیرجند قامت خود را استوار نگهداشته است. این قلعه تاریخی از سنگ، خشت و ملات گل ساخته شده است. هم‌چنین بر بلندای حصار و برج ها، سازه‌های کنگره‌داری وجود دارد و منافذی (تیرکش) جهت دیده‌بانی و دفاع دیده می‌شود. با توجه به آثار و بقایای معماری داخل قلعه چنین استنباط می‌شود که قلعه مزبور در چندین مرحله بازسازی شده و بر وسعت آن افزوده شده است. آخرین مرحله معماری آن مربوط به دوره افشاریه است که حصار فعلی قلعه و هشت برج مدور آن یادگاری از این دوره می‌باشد. باید توجه داشت كه تمام قلاعی كه توسط فرقه اسماعیلیه مورد استفاده قرار می‌گرفت لزوما توسط ایشان احداث نشده و طی تاریخ و روزگاران توسط حاكمان وقت و بنا به ملاحظات سیاسی و استراتژیك بنا شده‌اند. در زیر به تعدادی از قلعه‌های مهم اسماعیلیه (در خراسان جنوبی) می‌شود: کندر قلعه مزار قلعه سرتخت قلعه کلات بیدخت زوزن قاین آبیز کازار خونیک درخش فورک درمیان قلعه کاویج طبس مسیان بیرجند قلعه رستم مود قلعه مومن آباد سربیشه قلعه دره قلعه دختر خوسف منطقه جنوب خراسان جزو گمنام‌ترین و مبهم‌ترین مناطق کشور از لحاظ انجام مطالعات و پژوهش‌های تاریخی و باستان‌شناسی است. دوری از مرکز کشور، دوری از راه‌های ارتباطی مهم، نزدیک بودن به مرز کشور همسایه یعنی افغانستان و عوامل متعدد دیگری باعث بی‌توجهی به فرهنگ و تاریخ منطقه شده است. قلعه تاریخی فورك نیز با وجود ارزش‌های زیاد تاریخی، از این امر مستثنی نبوده و عملا پژوهش چندانی در مورد آن صورت نگرفته است. این قلعه با قدمت دوره اسماعیلیه كه در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده با وجود جذابیت‌های فراوان تاكنون نتوانسته است علاقه‌مندان به آثار باستانی را چندان به خود جذب كند. گردآورنده و محقق: بابک گنجی زاده طاری منابع: کتاب خداوند الموت (نوشته: پل آمیر) ترجمه: ذبیح الله منصوری birjandcity.com farhangsara.com fa.wikipedia.org دسته‌بندی دژها ، قلعه‌ها ، برج و مناره‌ها خراسان جنوبی کلید‌واژه قلعه فورک دومین مهم اسماعیلیان 102K بازدید
بابک آقای گنجی‌زاده از مطلب خوبتون خیلی ممنونم. مثل همیشه عالیهيكشنبه 8 مهر 1386 | 18 سال پیش
احسان شاهوردی جای بسیار زیبایی است و مورد علاقه من . يكشنبه 8 مهر 1386 | 18 سال پیش
محمد بسیار زیبا وباعشق مهیج و عالیییی رفیقشنبه 16 خرداد 1394 | 10 سال پیش
روستای نای‌بند، نگینی در حاشیه کویربابک ارجمندیبابک ارجمندیروستای نای‌بند، نگینی در حاشیه کویرجایی با نخل، نارنج، انار و زیتون
قلعه سپید ندوشنمهدی مخلصیانمهدی مخلصیانقلعه سپید ندوشنهنگامی که وارد شهر ندوشن شوید، از دور قلعه زیبایی را بالای تپه‌ای خواهید دید. این قلعه کوچک قلعه سپید یا سپیده یا سفیده نام دارد.
قلعه خرانقمهدی مخلصیانمهدی مخلصیانقلعه خرانقاگر از میبد حدود ۶۰ کیلومتر در جاده‌ای که به سمت طبس می‌رود برانیم، به روستای زیبایی می‌رسیم که خرانق نام دارد. روستای زیبایی که در دشتی وسیع در کنار ارتفاعاتی نه چندان بلند جای گرفته و با کاروانسرا و قلعه‌ای بسیار زیبا خودنمایی می‌کند.
معرفی و اجرای نحوه کارکرد خرمنکوب قدیمی (بَردو)حسن صفریحسن صفریمعرفی و اجرای نحوه کارکرد خرمنکوب قدیمی (بَردو)«بردو» صنعتی پرکاربرد دیروز وابزارناشناخته موزه های امروز خرمنکوب های سنتی که در اصطلاح محلی ˈ بَردو ˈ نامیده می شدند در واقع یک ماشین دست ساز چوبی بودند که به وسیله دو گاو و یا دو الاغ بر روی خرمن غلات کشیده و موجب خرد شدن ساقه ها و جدا شدن دانه های گندم از خوشه ها می شد.
دوهوکسپیده اصلانسپیده اصلاندوهوکدوهوک، روستایی چسبیده به بخش دیهوک از توابع شهرستان طبس است. روستایی باقی مانده از دل تاریخ. بناهای روستا هرکدام قصه‌ای از ایلخانیان تا قاجار و پهلوی‌ برای شما بازمی‌گویند. قدم به روستا که بگذارید آنقدر دست نخورده است که گویا تاریخ دست شما را گرفته و به صفحات بسیار ناب اش می‌برد. صفحاتی که کسی تابه‌حال نخوانده است.
مجموعه تاریخی اقامتی چپیلهبوم ما بوم ما مجموعه تاریخی اقامتی چپیلههمت دو پدر و دو پسر در احیا گوشه ای از تاریخ کهن ایران زمین
دیهوک قدیممهدی مخلصیانمهدی مخلصیاندیهوک قدیمدیهوک شهر کوچکی است در شرق شهر طبس. وقتی درباره جاذبه‌های تاریخی آن جستجو کنید به شما اصفهک و نای‌بند پیشنهاد می‌شود. اما گوهری گم شده در دل این شهر است و آن بافت قدیمی این شهر است.
روستای اصفهکپروین هاوشپروین هاوشروستای اصفهکاصفهک، روستایی است در میانه‌ی کویر مرکزی ایران در استان خراسان جنوبی و با مجموعه سکونتگاه های تاریخی که بافت تاریخی آن در چند دهه ی اخیر خالی ازحیات میگردد اما در پی بازسازی و احیای روستا،حیاتی دوباره می‌یابد. روستای اصفهک را میتوان از موفق ‌ترین نمونه‌های بازسازی مشارکتی به دست نیروهای مدنی و متخصص دانست.
مسجد جامع قائنسپیده اصلانسپیده اصلانمسجد جامع قائنخراسان جنوبی، استان یک هزار افسانه قصه ها در خود دارد. شهر به شهر، روستا به روستا هزار داستان دارد این استان. پا به پایش باید بروی نرم و آهسته، پا به سن گذاشته است خراسان. هزاران سال است که رهگذران، شاهان، سواران، زنان و کودکان رفته اند، گاهی هم آمده اند و مانده اند. قصه امروز برای شاهان و سواران و معماران مسجد جامع قاین است.
ارگ فورگمهدی مخلصیانمهدی مخلصیانارگ فورگدرباره روستای فورگ و ارگ آن اندکی پیش از سفرم خواندم و شنیدم. اما شنیدن کی بود مانند دیدن! فورگ روستایی از در بخش درمیان از استان خراسان جنوبی است که در بلندترین نقطه آن ارگی زیبا ساخته شده است.
روستای نای‌بندبابک ارجمندیبابک ارجمندیروستای نای‌بندروستای نای بند، از توابع بخش دیهوک و شهرستان طبس در استان خراسان جنوبی قرار گرفته
قلعه کنگلو معروف به عقاب مازندرانبابک ارجمندیبابک ارجمندیقلعه کنگلو معروف به عقاب مازندرانعقاب مازندران یا قلعه کنگلو یادگاری اساطیری
قلعۀ قدیمی ایراجدریاچه کویر دریاچه کویر قلعۀ قدیمی ایراجاز دیگر مناطق دیدنی و تاریخی این منطقه می‌توان به قلعه‌ای قدیمی که روی ارتفاعات این روستا استوار است، اشاره کرد.
قلعۀ ساسانی گرمهدریاچه کویر دریاچه کویر قلعۀ ساسانی گرمهیکی از مناطق گردشگری گرمه، قلعه‌ای قدیمی ساخته‌شده از گل، خشت و سنگ است.
قلعۀ بیاضهدریاچه کویر دریاچه کویر قلعۀ بیاضهقلعۀ بیاضه یکی از کهن‌ترین قلعه‌های منطقه و در ردیف حصارها و دژهای قابل توجه در ایران است.
قلعۀ انوشیروان عادلدریاچه کویر دریاچه کویر قلعۀ انوشیروان عادلقلعه جندق یا قلعۀ انوشیروان عادل از بناهای تاریخی شهر جندق و تنها قلعۀ مسکونی در ایران کنونی‌ست.