تابش آفتاب احیاء بر قصر خورشید

باغ و عمارت خورشید در كلات نادرى را مى توان ازجمله شاخص ترین باغها و كوشكهاى ایرانى به شمار آورد كه در سایر نواحى ایران نظیرى براى آن یافت نشده است. ...

محمد ارجمندیدوشنبه 8 مرداد 1386 | 18 سال پیشباغ و عمارت خورشید در كلات نادرى را مى توان ازجمله شاخص ترین باغها و كوشكهاى ایرانى به شمار آورد كه در سایر نواحى ایران نظیرى براى آن یافت نشده است. این مجموعه بزرگ در زمان سلطنت نادرشاه افشار (۱۱۶۰- ۱۱۴۸ ه.ق) در منطقه كوهستانى و صعب العبور كلات واقع در ۱۴۵ كیلومترى شمال شرقى مشهد ساخته شد و چنین مى نماید كه جایى بسیار امن براى نگاهدارى خزاین معروف نادر به حساب مى آمد. معروف است كه نادر خزاین و غنایمى را كه از جنگ با هندوستان به دست آورده بود، در كلات نگاه مى داشت. «جونس هنوى» (Jonas Hanway) بازرگان انگلیسى كه مدتى را در دربار نادر گذراند و سپس كتابى درباره زندگى وى تألیف كرد ،تصریح دارد كه نادر پس از فتح هندوستان و پیش از حركت به سوى خیوه و بخارا كلیه غنایمى را كه از هند به دست آورده بود به كلات فرستاد. (۱) همچنین هنگامى كه وى در آخرین روزهاى زندگى ، اخبار پیوستن «علیقلى خان» برادرزاده خود به شورشیان سیستانى و نیز تمرد كردها را دریافت كرد و كمابیش برجان خود بیمناك شد، پیش از حركت به سوى فتح آباد قوچان، فرزندان خویش را به كلات فرستاد. (۲) این عده البته بلافاصله پس از قتل نادر در فتح آباد مورد هجوم یكى از سرداران علیقلى قرار گرفته و جملگى به جز یك تن به قتل رسیدند. گویا حمله به كلات دلیل دیگرى نیز داشت و آن نبود مگر تصاحب خزاین و نفایس موجود در این قلعه افسانه اى. به هر روى اهمیت كلات موجب شد تا نادر به روزگار خویش آثار و ابنیه بسیارى را در كلات بنا نهد كه شهره ترین آنها عمارت خورشید و باغ پیرامون آن بود. شواهدموجود نشان مى دهد كه این ساختمان به سبب قتل ناگهانى نادر نیمه كاره باقى مانده ومعماى بزرگى را در باره كاربرى خود برجاى گذارده است. در حال حاضر عمارت خورشید نماد شهر كوچك كلات نادرى است و گویا به همین سبب شدیداً موردتوجه اهالى محل قرار دارد. مطالعات جدید باستان شناسى نشان مى دهند كه عمارت خورشید برروى مقبره اى مربوط به دوره ایلخانى (سده هاى هفتم وهشتم هجرى ) ساخته شده است. بدین شكل كه در زمان افشاریه قسمت تحتانى آن زیر خاك مدفون شده و قسمت فوقانى اش خراب گردیده تا بناى كنونى برشالوده بناى قدیمى استوار گردد.(۳) اكنون شاخص ترین نماد بناى موسوم به قصر خورشید برج مدور عظیمى است كه از ۶۶نیم ستون سنگى ساخته شده و در قسمت فوقانى بنا قرار دارد. این مسأله برخى پژوهشگران را به این نتیجه رسانده كه این برج در واقع ساق گنبدى را شكل مى داده كه به علت نیمه كاره ماندن بنا ساخت آن به انجام نرسیده است و در این صورت كاخ خورشید اقتباس كاملى است از مقبره امیرتیمور گوركانى در سمرقند.(۴) عمارت خورشید در سه طبقه قابل ملاحظه است. طبقه زیرین كه زیرزمینى است بسیار بزرگ و متشكل از هشت فضاى به هم پیوسته متناسب با شكل هشت گوش بنا، طبقه میانى شامل سرسرایى بزرگ در مركز و فضاهایى در اطراف و طبقه فوقانى شامل برج مدور یادشده. تزیینات داخلى بنا شبیه به تزیینات معمول دوره صفوى است، اما تزیینات خارجى آن كه به صورت حجارى اجرا شده و نیمه تمام باقى مانده، گویا كار هنرمندان هندى است، زیرا میوه هاى موجود در شبه قاره مانند موز، آناناس و انبه را به تصویر مى كشد. كاربرى بنا چندان مشخص نیست. اسلوب كلى عمارت شباهت زیادى به مقبره دارد و وجودكتیبه اى حاوى سوره «نبأ» احتمال مقبره بودن آن را قوت مى بخشد. این كتیبه متضمن تاریخ جمادى الاول سال ۱۱۶۰ ه.ق است. با این وجود گمانه هایى نیز در خصوص كاخ بودن عمارت خورشید پیشنهاد شده است. البته جدا از كاربرى اولیه شواهد موجود نشان مى دهد كه این عمارت در اوایل دوره قاجار به وسیله خوانین محلى جلایر كه بر كلات حكم مى راندند با تغییرات مختصرى به عنوان محل سكونت مورد استفاده قرار گرفته است. در بعضى جاها دیده شده كه نقاشى هاى دیوارى زمان افشاریه با گچ پوشانده شده و نقش هایى به اسلوب دوره قاجار ایجاد گردیده است. تا چندى پیش عمارت خورشید وضعى به غایت ناهنجار داشت. علاوه بر آنكه ساختمان بر اثر مرور زمان به شدت آسیب دیده بود، باغ پیرامونش نیز تقریباً از میان رفته و حریم آن تحت ساخت و ساز قرار گرفته بود. اما امروزه بنا به نحو قابل قبول و تحسین برانگیزى مرمت شده و باغ پیرامونش كاملاً احیا گردیده است؛ هرچند كه از درختان كهنسال جز چندتایى اثر دیگرى نیست. «یعقوب دانشدوست» كه مطالعات در خورى درباره كلات نادرى داشته درباره باغ كلات مى گوید: «اندازه باغ ۱۶۸در۱۲۲متر است. این باغ با انجام خاكبرداریها و جست وجوهاى بسیار كشف شد و با توجه به ضوابط طراحى باغهاى ایرانى كامل گردید. این باغسازى بر محور اصلى شرقى غربى استوار است و شامل هشت حوض و جویهایى است همراه با فواره هاى سنگى كه حلقه وار كاخ را دور مى زنند. در محور اصلى در سمت غربى جویى با فواره هاى سنگى به این حلقه مى پیوندد و در سمت شرق آب نما ى(حوض) درازى با ۱۷فواره در سطحى پایین تر قرار گرفته است. این حوض با خاكبردارى از توده اى كه از انباشتن رسوب آبهاى سیل به وجود آمده بود، كشف شد و سبب گردید تا معلوم شود كه باغ در دو سطح ۱‎/۴۰متر اختلاف ساخته شده است. در بازپیرایى ها از این فرصت استفاده شد و یك ورودى قابل استفاده براى زیرزمین طراحى و ایجاد گردید تا بتوان از فضاى زیرزمین به عنوان موزه یا نمایشگاه استفاده كرد.» این موزه و نمایشگاه اكنون در حال شكل گیرى است و نخستین هسته آن را تصویرهاى متعددى نشان مى دهند كه از مراحل بازپیرایى بنا و خاكبردارى تهیه شده اند. همچنین لایه برداریهایى كه در كف و دیواره ها انجام شده و برخى پایه هاى قدیمى بنایا تنبوشه ها را هویدا ساخته، در قابهاى شیشه اى قرار داده شده تا زوایاى پنهان قصر خورشید را در برابر دیدگان قرار دهد. در كنار این اقدامات درختان چنار در ردیفهایى با تكیه بر چند درخت قدیمى موجود به عنوان شاهد كاشته شده و سطح باغچه ها به روش باغهاى ایرانى سامان یافته است. دانشدوست بر این باور است كه كاخ خورشید و بناى قدیمى ترى موسوم به مسجد كبود گنبد (از دوره سلجوقى یا ایلخانى؟) بر یك محور قرار داشته اند. اما ساخت و سازهاى بعدى در كلات این محور فرهنگى تاریخى را از میان برده است. بنابراین اقدام بعدى در احیاى كامل باغ و عمارت خورشید، آزادسازى و بازپیرایى این محور خواهد بود. اكنون مقایسه عكسهاى قدیمى عمارت و باغ خورشید با وضعیت فعلى بیانگر تحول شگرفى است كه طى سه دهه گذشته رخ داده است و طى آن عمارت خورشید و باغ پیرامونش از یك خرابه واقعى به كسوت باغى مصفا و كاخى باشكوه درآمده است كه حتى همین حالا در زمره یكى از منحصر به فردترین جاذبه هاى گردشگرى خراسان قرار دارد. تهیه شده در انجمن ساربان پى نوشت: ۱ جونس هنوى: زندگى نادرشاه، ترجمه اسماعیل دولتشاهى، تهران، انتشارات علمى و فرهنگى، ،۱۳۶۵ ص۲۵۰. ۲ رضا شعبانى، تاریخ اجتماعى ایران درعصر افشاریه، جلد اول، تهران، مؤسسه انتشارات نوین، ،۱۳۶۹ ص۱۲۰ ۳ اداره كل میراث فرهنگى خراسان: كلات، مشهد، ،۱۳۸۲ ص۹ ۴ همان منبع، همان جا نوشته : ندا حبیب اله برگرفته از : iran-newspaper.com روزنامه ایران عكس از : ghasrhotel.com دسته‌بندی باغ ها ، عمارت ها ، کاخ ها خراسان رضوی کلید‌واژه تابش آفتاب احیاء قصر خورشید 101K بازدید

بابک ارجمندیعمارت ابراهیم خان در ملاده مهدیشهر - شکارگاه ملادهعمارت ابراهیم خان ملاده واقع در شهرستان مهدیشهر و ۵۵ کیلومتری شمال شهمیرزاد، استان سمنان قرار گرفته و با نام شکارگاه ملاده نیز شناخته می‌شود.

بوم ما اقامتگاه بوم‌گردی میرزا غلام حسین خاناقامتگاه از یک سو به دشت کویر می‌رسد. قلعه دختر، سد تاریخی، آبشار و رودخانه در نزدیکی روستای درونه است.

مهدی مخلصیانبنای مسعودیه تهراندر مرکز تهران و در لابه لای شلوغیها و ترافیک همیشگی آن، بنایی قرار دارد که با ورود به آن، این شهر شلوغ و زشتی‌هایش را فراموش می‌کنید. این بنای زیبا بنای مسعودیه یا عمارت مسعودیه است که در میدان بهارستان، خیابان ملت جای دارد.

سپیده اصلانکاخ سرهنگ آباداین کاخ در جنوب روستای سرهنگ آباد که روستایی است سر سبز در دل کویر در فاصله ۳۰ کیلومتری جنوب شرقی زواره در منطقه ای کوهستانی و خوش آب و هوا قرار گرفته است. ساخت این باغ توسط سرهنگ مصطفی قلی خان سهام السلطنه از امرای اردستان که مدت سی سال مسئول قراسورانی (ژاندارمی) حدود یزد و کاشان و اردستان به عهده ي وي بوده صورت گرفته است.

مهدی مخلصیانبنای تاریخی عباس آبادکاخ عباس آباد نطنز، یادگاری از دوران صفویه است که در کنار جاده قدیم نطنز به کاشان قرار دارد.

مونا سلطانیباغ دولت آباد یزدایرانیان از گذشته به دنبال تجلی زیبایی و درخشش هرچه بیشتر هنر خود، مخصوصا در معماری بوده و از نمونه‌های بارز آن ساخت و پی‌ریزی باغات زیبا و آفرینش باغهای سرسبز و حیرت‌انگیز خصوصاً در مناطق کویری و خشک و کم آب است.

مصطفی ربیعی بهشتیکاخ هشت بهشتکاخ هشت‌ بهشت یک کاخ تاریخی در شهر اصفهان است که در دوران صفویان و در سال ۱۰۸۰ قمری ساخته شده‌است. ساختمان این کاخ در دو طبقه در میان باغی بزرگ بنا شده‌است. سبک معماری این بنا به شیوه اصفهانی است.

دریاچه کویر عمارت سرهنگ آباد یا کوشککوشک یا کاخ سرهنگ‌آباد موسوم به چهلستون در جنوب روستای سرهنگ‌آباد در ۳۰ کیلومتری جنوب شرق زواره قرار دارد.

نادر چقاجردیكاخ اردشیر ساسانی فیروز آبادكاخ اردشیر ساسانی با ابعاد ۵۹ در ۱۲۵ متر كه نخستین بنای تاق دار ساسانی محسوب می شود، در دو کیلومتری شمال شهر فیروزآباد قرار دارد.

نادر چقاجردیکاخ ساسانی سروستانکاخ ساسانی سروستان در ۷.۵ کیلومتری جنوب شهر سروستان در استان فارس قرار دارد.

نادر چقاجردیکوشک اردشیر ساسانیبا توجه به شواهد و بقایای مخروبه بناهای باقیمانده در دشت پُشت پَر (بُزپَز یا بسپر) ، شهری بزرگ با معماری خاص زمان ساسانیان قرار داشته که احتمالا با شهرهای واقع در مسیر فیروزآباد به بیشابور در ارتباط بوده است. مشهود ترین نمونه از بقایای این شهر باستانی، بقایای بنایی ساخته شده از قلوه سنگ است که به کوشک اردشیر ساسانی معروف میباشد.

مظفر کشاورزمحمدیانخانه آقازادهخانه آقازاده در شهر ابرکوه

عبدل شعبانیباغ فتح آباد

آرام آرمانهعمارت ملکعمارت ملک مجموعه ساختمانی تاریخی واقع در بخش مرکزی شهرستان بوشهر یکی از آثارهای تاریخی و از نقاط دیدنی استان بوشهر است.

آرام آرمانهسرو سه هزار ساله روستای طرزاین سروهای بلند و کهن انسان رو مبهوت قدرت پروردگار میکند

رحیم زیوریمیدان امام اصفهانمیدان نقش جهان، نگین شهر اصفهان