پلنگ ایرانی در خطر انقراض !

هنگامى كه نام پلنگ ایران (Persian Leopard) برده مى شود منظور زیرگونه Panthera pardus saxicolor است. اعتبار این زیرگونه در سال هاى اخیر تایید شده است. ...

پلنگ ایرانی در خطر انقراض !
محمد ارجمندیيكشنبه 7 مرداد 1386 | 18 سال پیشهنگامى كه نام پلنگ ایران (Persian Leopard) برده مى شود منظور زیرگونه Panthera pardus saxicolor است. اعتبار این زیرگونه در سال هاى اخیر تایید شده است. اعضاى این زیرگونه عمدتاً در ایران به سر مى برند اما در كپه داغ و تركمنستان، قفقاز، تاجیكستان، ازبكستان، ارمنستان، بخشى از تركیه، افغانستان و شاید كردستان عراق نیز حضور دارند. البته دامنه پراكنش كامل آن را به طور دقیق نمى دانیم زیرا به رغم آنكه پلنگ از بسیارى جهات جانورى مهم به شمار مى آید، متاسفانه اطلاعات لازم درباره پراكندگى و تغییرات درون گونه اى آن وجود ندارد. فقط مى دانیم گسترش جغرافیایى نسبتاً وسیعى دارد كه ایران در مركز آن قرار مى گیرد اما محدود به ایران نمى شود. آن طور كه ركوردهاى شكارچیان نشان مى دهد پلنگ ایران اگر بزرگترین زیرگونه نباشد یقیناً یكى از بزرگ جثه ترین زیرگونه هاى پلنگ در دنیا است.اتحادیه جهانى حفاظت از طبیعت و منابع طبیعى (IUCN) گاهى در فهرست سرخ خویش براى بعضى زیرگونه ها رتبه اى بالاتر از گونه مربوطه در نظر مى گیرد، براى مثال گونه پلنگ را آسیب پذیر (vulnarable) و زیرگونه پلنگ ایرانى را در خطر انقراض -endangered طبقه بندى مى كند. پلنگ بزرگترین گربه‌سان ایران (در حال حاضر) با جثه‌ای بزرگ كه طول بدن آن تا 160 سانتی‌متر و گاهی تا 180 سانتی‌متر و طول دم تا 110 سانتی‌متر و بلندی در ناحیه شانه تا 75 سانتی‌متر می‌رسد. بدن این گربه‌سان نسبتاً دراز و باریك و دست‌ها و پاهای قوی او با پنجه‌ها و ناخن‌های بزرگ و گوش‌های كوتاه و مدور و بدون موهای بلند انتهایی، و دم دراز كه طول آن معمولاً از نصف طول بدنش بیشتر است. دسته خال‌های گل مانند در همه‌جای بدن و دم و دست‌ها و پاها پراكنده شده است. در روی ستون فقرات بعضی از پلنگ‌ها، خال‌ها دنبال هم قرار گرفته و به صورت نوار نمایان می‌شود. محل زندگی پلنگ ایران جنگل‌ها و ارتفاعات كوهستانی تا حدود 4000 متر ارتفاع است. پلنگ‌ها زندگی در نواحی پردرخت و صخره‌ای و نزدیك رودخانه را ترجیح می‌دهند. كمتر به سمت كوهپایه پایین می‌آیند و به‌ندرت در دشت‌ها دیده می‌شوند. اگر چه پلنگ‌ها بیشتر به هنگام شب‌ فعالیت دارند ولی در روز هم دیده می‌شوند. پلنگ دارای استعداد جسمی بی‌همتایی است؛ از درخت و صخره با چالاكی بالا می‌رود، دو و پرش این گربه تحسین‌آمیز است، راحت شنا می‌كند و در شكار چنان مهارتی دارد كه نظیرآن كمتر دیده می‌شود. سازش پلنگ با اكوسیستم‌های مختلف نیز بازتابی از قدرت و انعطاف‌پذیری این جانور است. وجودش ظاهراً فقط منوط به حضور طعمه‌های مورد علاقه، یعنی كل و بز و قوچ و میش و گراز است(در ایران). لذا همان‌طور كه اشاره شد پلنگ در بیشتر مناطق ایران- به استثنای بیابان‌ها، مزارع و جلگه‌های گسترده- از جنگل‌های انبوه شمال تا ارتفاعات خشك جنوب، زندگی می‌كند. پلنگ شمال ایران جزو بزرگترین پلنگ‌های جهان است، و وزن آن به 90 كیلو‌گرم می‌رسد؛ در مقابل، وزن نمونه‌های بزرگ پلنگ‌های آفریقا و هندوستان حدود 60 كیلوگرم است. فصل جفت‌گیری پلنگ، اواسط زمستان و دوران بارداری آن حدود 5/3 ماه است. تعداد توله‌ها نیز 2 تا 3 قلاده است كه بعد از 10 روز چشم باز می‌كنند. متوسط طول عمر پلنگ 18 سال است و در سن بلوغ به غیر از دوران جفتگیری، به طور انفرادی دیده‌می‌شود. البته عمر طبیعی پلنگ‌های نر بیشتر از عمر طبیعی پلنگ‌های ماده است. از جمله افرادی كه روی عادات و رفتار پلنگ ایران تحقیق و مطالعه داشته خانم آرزو صانعی است. وی در پایان‌نامه كارشناسی خود تحت عنوان «بررسی وضعیت پلنگ در ایران» به راهنمایی دكتر هدایت‌ا...‌تاجبخش (تابستان 1383)، به بررسی مرفولوژی پلنگ‌ ایران، خصوصیات و رفتار، پراكنش پلنگ در ایران، عوامل تهدید آن در ایران و غیره پرداخته است، و در تهیه مطالب پیش‌روی شما، از مطالعات و تحقیقات ایشان نیز استفاده شده است. پلنگ نسبت به سایر گربه‌های وحشی گسترده‌ترین توزیع را دارد و تنوع زیادی را از نظر ظاهر، رفتار، درنده‌خویی و ابعاد جثه نشان می‌دهد. پلنگ جزو معدود جانورانی است كه خیلی راحت خود را با تغییرات محیط زندگی وفق می‌دهد. پلنگ‌ها بسیار پنهان‌كار و زیرك هستند. در میان گربه‌های بزرگ شاید بهترین كمین‌كننده‌ها باشند. پلنگ‌ها بسیار چابك از درخت بالا می‌روند و قادرند از سمت سرشان از درخت پایین بیایند. علاوه بر توان صعود، شنا‌گران ماهری نیز هستند، اما مانند ببرها به آب علاقه نشان‌ نمی‌دهند. شنوایی و بینایی، از قوی‌ترین حواس آن‌هاست. پلنگ‌ها به دلیل عادت شبگردی و به علت مزیت پنهان كاری خود، می‌توانند در كنار مناطق مسكونی انسان‌ها زندگی كنند بدون اینكه شناسایی شوند. پلنگ این توانایی را دارد كه به شكار خود بدون اینكه دیده شود، بسیار نزدیك گردد، سپس با كمین كردن و پرش، پس‌گردن یا گلوی طعمه را گاز می‌گیرد. همانطور كه ذكر شد زمان جفتگیری پلنگ در ایران ماه‌های بهمن و اسفند می‌باشد. طول مدت فحلی برای ماده‌ها معمولاً 6 تا 7 روز و برای نرها حدود 46 روز است. مرگ و میر توله‌ها در سال اول تولد 41% تا 50% در سال تخمین زده می‌شود. فاصله بین دو زایش به‌طور متوسط 15 ماه تا دو سال است. البته این مدت با از بین رفتن نوزاد حیوان، كوتاه‌تر می‌شود. سن استقلال توله‌ها 14 تا 18 ماهگی است. در مناطقی‌ كه شكار فراوان است، به ویژه اگر زیستگاه همسایه توسط پلنگ‌های دیگر اشغال شده باشد، ممكن است جدا شدن توله‌ها به تأخیر بیفتد، اما به‌طور كلی نرها در 18 ماهگی به دنبال قلمرو خاص خودشان می‌گردند و ماده‌ها بعد از 2 سال مادر را ترك می‌كنند- اگرچه همچنان در نزدیكی پایگاه مادر باقی می‌مانند. نسبت جنسیت در سن بلوغ در پلنگ‌ها به نسبت یك نر و 8/1 است. سن آخرین بارداری و تولید مثل به‌طور متوسط 5/8 سال در باغ ‌‌وحش برای ماده‌ها و در محیط طبیعی 12 سال برای هر دو جنس است. همانطور كه ذكر شد، چشمان نوزاد پلنگ در هنگام تولد بسته است، شاید دلیل آن حفاظت چشم‌ها در برابر خورشید و جلوگیری از سرگردانی نوزاد باشد. بعد از حدود 10 تا 14 روز چشمان نوزاد باز می‌شود. در مورد سازگاری پلنگ برای شكار كردن و زندگی راحت‌تر چند نكته قابل ذكر است؛ از جمله پوست شل شكم كه كمك ‌می‌كند تا هنگام لگد زدن شكار، پلنگ كمترین صدمه را ببیند و موهای متراكم و انبوه جهت حفاظت حیوان از آب و هوای سردتر، پوشش خالدار استتار حیوان، بلندتر بودن پاها نسبت به دست‌ها جهت تسهیل پریدن ( این خصوصیت در شكار كردن طعمه بسیار مهم است)، قرار گرفتن چشم‌ها در جلو جهت مشاهده بهتر شكار، پنجه جمع‌شونده جهت گرفتن و نگه داشتن شكار، زبان زبر جهت كندن پوست شكار و جدا كردن آن از گوشت و جدا كردن گوشت از استخوان. پلنگ در زمان‌ها و مكان‌های مختلف، نما‌یه‌های گوناگونی را به جای می‌گذارد. بدین ترتیب جهت مشاهده و بررسی هر یك از این نمایه‌ها با درنظر گرفتن شرایط و نحوه ایجاد آن باید زمان و مكان خاصی را برای جست‌وجوی آن انتخاب كرد. در بررسی رد پای پلنگ نیز مانند بسیاری دیگر از حیوانات، مناسب‌ترین زمان هنگام طلوع آفتاب است. نمایه‌ها در مورد پلنگ عبارتند از: لانه، صدا، بو، مدفوع، ادرار، خراشیدگی بر روی درخت، له شدگی پوشش گیاهی (محل غلتیدن پلنگ)، رد پا، آثار باقی‌‌مانده از شكار طعمه. تجزیه و آنالیز مدفوع پلنگ نیز می‌تواند اطلاعات بسیاری درباره وضعیت و نوع تغذیه حیوان به ما بدهد. به‌طور مثال در مورد پیدا‌شدن مدفوع پلنگ كه پشم سفید در آن بود ( سولگرد پارك ملی گلستان‌)، پس از تجزیه و مشاهده محتویات مدفوع، ناخن یك پلنگ در آن پیدا شد و مشخص شد كه پلنگ از یك پلنگ دیگر تغذیه كرده است منابع:(عكس و مطلب) ------------------------------------------------------------------------------ may3am.net shekarchian.blogfa.com کلید‌واژه پلنگ ایرانی خطر انقراض 102K بازدید
افسانه خیلی قشنگه مهندس : ) يكشنبه 7 مرداد 1386 | 18 سال پیش