شوشتر این تمدن 6هزار ساله ،بزرگترین موزه آبی جهان

استان پهناور و پربركت خوزستان، به گفته بسیاری از مورخان و دیرین شناسان ایرانی و خارجی، یكی از كهن ترین سرزمین های تمدن بشری است؛ تمدنی كه ۶ هزار سال ...

محمد ارجمندیپنجشنبه 4 مرداد 1386 | 18 سال پیش استان پهناور و پربركت خوزستان، به گفته بسیاری از مورخان و دیرین شناسان ایرانی و خارجی، یكی از كهن ترین سرزمین های تمدن بشری است؛ تمدنی كه ۶ هزار سال پیش در شوش پدید آمد و برآیندهای آن بسیاری از جوامع بشری آن روزگاران را در اقصی نقاط جهان در برگرفت. استان پهناور و پربركت خوزستان، به گفته بسیاری از مورخان و دیرین شناسان ایرانی و خارجی، یكی از كهن ترین سرزمین های تمدن بشری است؛ تمدنی كه ۶ هزار سال پیش در شوش پدید آمد و برآیندهای آن بسیاری از جوامع بشری آن روزگاران را در اقصی نقاط جهان در برگرفت. به اعتبار این پیشینه تمدن و فرهنگ، خوزستان اینك جاذبه های تاریخی، فرهنگی و طبیعی بسیار دارد؛ به گونه ای كه نام بردن آنها، حتی بدون هیچ شرح و تفسیر، مقاله ای بلند می شود. به هر حال، یكی از جاذبه های گوناگون، چشم افسا و نیز شگفت انگیز خوزستان جاذبه های طبیعی آن است؛ جاذبه های پدید آمده از تأثیر شرایط اقلیمی و رخدادهای طبیعی كه برخی از معروف ترین آنها عبارتند از: آبشارهای شوشتر هور دورق در شادگان، دریاچه سد دز اندیمشك، دریاچه سد شهید عباسپور در مسجد سلیمان، امام زاده عبدالله در باغملك و قایق رانی در رودخانه های كارون و اروند در شهرهای اهواز و آبادان و خرمشهر. ثبت جهانی مجموعه تاریخی - فرهنگی آسیاب ها یا آبشارهای شوشتر انگیزه ای برای معرفی این پدیده شگفت انگیز است. به گزارش میراث فرهنگی، پرونده مجموعه آبشارهای شوشتر برای ثبت در فهرست میراث فرهنگی جهانی، تكمیل و به سازمان میراث فرهنگی و گردشگری ارائه شده و جونكو تانیگوچی، رئیس دفتر نمایندگی یونسكو پس از دیدن آبشارهای شوشتر، ضرورت پیشنهاد دولت ایران را برای ثبت این اثر در فهرست آثار جهانی مورد تأكید خاص قرار داده است. مجموعه آبشارهای شوشتر تنها سازه آبی - باستانی موجود در ایران است كه از زمان ساسانیان برجای مانده و ساسانیان در این مجموعه روش های باستانی ویژه ای برای بردن آب رودخانه كارون به همه جای شهر شوشتر و حتی به شهرهای دیگر به كار برده اند؛ به گونه ای كه بخش هایی از این مجموعه با گذشت قرن ها هنوز كارآیی دارند. در تبیین اهمیت و ارزش تاریخی این سازه آبی بی نظیر، برای نمونه به اظهار نظر جونكو تانیگوچی، رئیس دفتر نمایندگی یونسكو در ایران می توان استناد كرد كه پس از دیدن مجموعه تاریخی - فرهنگی آسیاب ها و آبشارها و برخی دیگر از آثار تاریخی شوشتر، آنها را «تحسین برانگیز» توصیف كرد و در عین حال ناباورانه پرسید: چرا این مجموعه تاكنون برای ثبت جهانی به یونسكو پیشنهاد نشده بود؟! این ابراز شگفتی یك كارشناس بیگانه برای ما پندی به یاد ماندنی و نكته ای قابل تأمل در بردارد؛ این نكته كه هنوز قدر و ارزش میراث های تاریخی و فرهنگی بی بدیل سرزمین كهن خود را نشناخته ایم. به هر حال، در ارزیابی اهمیت تاریخی این مجموعه باید گفت: چشم اندازهای بسیار زیبا، نوع فناوری ویژه مهندسی آب در یك دوره مشخص تاریخی و وسعت تعامل فرهنگی كه دستاورد مصنوعات بشری در این محدوده است، از دلایل ثبت این اثر منحصر به فرد در فهرست آثار جهانی بوده است. ● سابقه مهندسی آب در ایران سازه های آبی شوشتر، هر بیننده ای را به یاد سابقه غرورانگیز مهندسی آب در ایران می اندازد. مهندسی آب در خوزستان و در حوزه رودخانه های پرآب دز، كرخه، مارون، بهمنشیر و بخش های دیگر رودخانه كارون، شبكه آبیاری مینو یا میان آب ممتاز است و بناها و تأسیسات آبی این مجموعه در ارتباط با یكدیگر به هم پیوسته بوده و با برنامه ای یكپارچه كار می كرده است، چنانكه همه بناهایی كه هر یك در حوزه های كویری و كم آب تك تك وجود دارد، در شبكه آبیاری پیرامون شوشتر به صورت مجتمع و یكپارچه دیده می شود. آبشارهای شوشتر بخشی از این شبكه عظیم آبیاری هستند. ● ویژگی های طبیعی و جغرافیایی موقعیت شوشتر در استان خوزستان وسط متمایل به شمال است. از لحاظ طبیعی دامنه های پایانی كوه های زاگرس، مرز شرقی این شهرستان است و رود دز مرز غربی آن شناخته می شود. میانگین ارتفاع شوشتر از سطح دریا ۱۵۰ متر و ارتفاع نقطه مركزی شهر از سطح دریا ۶۵ متر است. كوه های مشرف به شوشتر كه «فدلك» نام دارند، رشته پایانی چین خوردگی های زاگرس در جلگه خوزستان هستند. ● نقشه شهرستان های شوشتر و گتوند روی عكس هوایی شوشتر تا سال ۸۴ بخش های مركزی و گتوند را در برمی گرفت تا این كه با تبدیل بخش گتوند به شهرستان گتوند، شهرستان شوشتر اكنون در برگیرنده بخش های مركزی، شعیبیه است و شهرستان گتوند نیز بخش های مركزی و عقیلی را در برگرفته است. پیرامون شوشتر شهرستان ها دزفول، شوش، اهواز، رامهرمز، مسجد سلیمان و گتوند است و گتوند نیز با شهرستان لالی هم مرز است. شوشتر به سبب موقعیت ویژه اش در جلگه خوزستان، مهد رودخانه های بزرگ دز و كارون است. رودخانه دز از غرب شوشتر می گذرد و مرز شوشتر با شوش و دزفول را می سازد؛ اما رودخانه كارون با گذر از كوه های زاگرس، پس از سد گتوند به دشت عقیلی می ریزد و سپس از تنگه میان كوه های فدلك و كوشكك، در جلگه خوزستان جاری می شود. این رودخانه پس از عبور از تنگه به تخته سنگ بزرگی كه شوشتر بر آن بنا شده است می رسد و بند میزان آن را به دو شاخه گرگر و شطیط تقسیم می كند. شاخه گرگر - دودانگه یا مسرقان - كانالی ساخته شده به دست انسان است كه البته تاریخ كندن آن مشخص نیست، اما متون تاریخی نشان می دهد كه این رودخانه به رود دیگری در رامهرمز می پیوسته و به خلیج فارس می ریخته و در دوران كوروش هخامنشی آن را در منطقه بندقیر به وسیله سد به رودخانه كارون باز می گرداندند. شاخه شطیط یا چهاردانگه نیز از سد معروف شادروان شاپوری عبور می كند و در بالادست سد شادروان، شاخه ای از آن جدا می شود كه داریون - داریوش یا دارا - نام دارد. این سه شاخه رودخانه كارون، شوشتر را همچون جزیره ای در بر گرفته اند و در طول تاریخ دشتی وسیع به نام میاناب را آبیاری كرده اند. در نهایت هر سه شاخه - شطیط، گرگر و داریون - در منطقه بند قیر جنوب شهرستان شوشتر به یكدیگر می رسند و در همانجا رود دز نیز به كارون می پیوندد و كارون بزرگ به طرف اهواز حركت می كند. شوشتر علاوه بر خاك آبرفتی دامنه زاگرس كه بسیار حاصلخیز است دارای معادن گچ، آهك، سنگ ساختمانی، شن و ماسه است. جنگل های بزرگی نیز به صورت بیشه در میان شاخه های مختلف رودخانه كارون پدید آمده است. به گونه ای كه براساس آمار در سال ۷۴ جنگل ها و مراتع شوشتر ۱۷۵ هزار هكتار برآورد شده است. آب و هوا: شهرستان شوشتر یك شهر گرمسیری در منطقه ای خشك است كه تابستان های طولانی و به شدت گرم و زمستان های نسبتاً معتدل دارد. بالاترین درجه حرارت ثبت شده در شوشتر ۵۲درجه سانتیگراد و پائین ترین آن ۶ درجه سانتیگراد زیر صفر بوده است. متوسط بارندگی سالانه در شوشتر ۳۲۲ میلیمتر برآورد شده است. ● وجه تسمیه شوشتر به گفته تاریخ نویسان، از جمله حمزه اصفهانی، عربی شده شوشتر، تشتر (تستر) به معنی خوبتر است و چون شهر شوش رو به ویرانی می رفت، در شش فرسنگی بنا شد كه خوش آب وهواتر و حاصلخیزتر از شوش بود و آن را شوشتر، یعنی از شوش بهتر نامیدند. ● مكان های دیدنی شوشتر مجموعه آبشارهای شوشتر، مسجد جامع شوشتر، پل و سد شادروان شوشتر، قلعه سلاسل، بند میزان، دخمه های زرتشتی شوشتر، كاروانسراهای شوشتر، چشمه سیزنگر، توكمری، تو عاشقون، بافت قدیم شوشتر، بند ماهی بازان شوشتر، پل بند لشكر، بند خاك، بند برج عیار، بند شرابدار، پل های حاج خدایی باطنی و مستوفی، پل شاه علی. ● اماكن زیارتی بقعه امامزاده عبدالله شوشتر، مقام صاحب الزمان شوشتر، مقام حضرت عباس شوشتر، مرقد علامه شیخ شوشتر، بقعه براءبن مالك انصاری شوشتر، بقعه سید محمد بازار شوشتر، بقعه سید محمد ماهرو شوشتر، بقعه سید محمد گلابی شوشتر، بقعه شعیب نبی شوشتر. ● دیدنی های دیگر بازار سنتی شوشتر، پل كابلی شوشتر، نخستین پل كابلی خاورمیانه و ایران، پارك های ساحلی داریون، هرمزان، شهید همت پور، شهید مطهری و سیكا، پارك طبیعت آبشار شوشتر، پارك جنگلی شوشتر، باغ های شوشتر، شهرك شوشتر نو (برنده جایزه جهانی معماری)، سواحل رودخانه كارون و شاخه های متعددش در شوشتر، تپه های سرسبز و دیدنی جاده شوشتر (عقیلی) در بهار، بیشه زارهای جزایر و سواحل رودخانه های كارون و دز، كوه فدلك و روستاهای تك تكاب و گرآب. ● جاذبه های بی مانند شوشتر شوشتر شهری عظیم و قابل توجه است كه آب رودخانه پیش از ورود به شهر به ۲ شاخه تقسیم می شود: شاخه «گرگر» كارون كه از داخل شهر عبور می كند، آبشارهای زیبایی را تشكیل می دهد و بسیاری از تأسیسات آبرسانی قدیم همچون آسیاب ها، كانال های پل، سدبندها، بندها و آبشارهای آن كه از عجایب روزگار است. شاخه دیگر «چهاردانگه» است كه از غرب به سوی جنوب شوشتر جریان دارد و در محلی به نام «بند قیر» مجدداً به هم پیوند می خورد. شوشتر هم در دوران پیش از اسلام و هم پس از اسلام رونق فراوان داشته است و همچون دزفول به لحاظ معماری و بافت سنتی شهر و ویژگی های بومی در معماری محلی، می تواند نقش مهمی در جلب سیاح داشته باشد. بافت سنتی شهر و ویژگی های بومی در معماری محلی آن نیز بسیار دیدنی است. بافت سنتی معماری این شهر كاملاً متراكم و فشرده است و كوچه های باریك و دیوارهای بلند و گذرگاه های تنگ كه همگی با گذر از «سعباط»ها یا سایه بان ها به میدانچه های اصلی شهر ختم می شوند، زیبایی كم نظیری دارند. «سعباط»ها علاوه بر ایجاد فضاهای خنك در معابر، ارتباط دو منزل را در فواصل مختلف ایجاد كرده و علاوه بر پیوند معماری، زمینه ای برای ارتباط و ساخت طبقات بیشتر فراهم آورده است. همه این گذرگاه ها با پیچ و شكستگی های مختلف ضمن آنكه چاره ای برای گریز از گرما و هدایت جریان باد به كوچه پس كوچه ها و دهلیز و خانه ها بوده، محلات مختلف شهر را با پرداختی زیبا و دلفریب به دروازه ها و مدخل های ورودی شهر مرتبط ساخته است. بافت معماری یكدست و همگون با بهره گیری از مصالح بومی و منطقه ای، یعنی آجر و خلق نقش های زیبا و ابتكاری با نام «خوون چینی» بر سردر بناها، جلوه های خوشایند در معماری منطقه ایجاد كرده كه از جنبه های مختلف قابل توجه و دقت است. به طور كلی، شكل و تركیب این دو شهر تابع تناسب زمین، موقعیت صخره ها، پستی و بلندی های خاك و جریان رودخانه هاست. به این ترتیب ارتباطی هنرمندانه با عناصر طبیعی برای خلق فضاهای معماری كه در شهرهای دیگر استان یافت نمی شود، پدید آمده است. دزفول و شوشتر به لحاظ به كارگیری معماری آجر و آسیاب های آبی ابداعات ویژه ای دارند. شوشتر در گویش و اصطلاحات محلی به شهر «چهل پیر» معروف است؛ زیرا در آن بقاع متبركه، امام زاده ها، مساجد و تكیه های بسیاری به چشم می خورد. مسجد جامع شوشتر كه یكی از دیدنی ترین مساجد ایران است، در این شهر قرار دارد و از كتیبه های آن چنین استنباط می شود كه خلفای عباسی در زمان امام حسن عسگری(ع) به ساخت آن اقدام كرده و پس از آن تكمیل و ترمیم شده است. این مسجد با ستون ها و طاق های موسوم به رومی، تأثیر فرهنگ دیرینه ایران و معماری محلی منطقه را با سقف ها، گچبری ها، كنده كاری ها، مناره ها و آجركاری های پرنقش برگرفته از فرهنگ اسلامی در قالبی ارزشمند و زیبا نشان می دهد. بقعه امامزاده عبدالله یكی از زیباترین بناهای شوشتر با نقش های ویژه و پلكان ها و نوشته هایی بر قطعات سنگی، كاشی ها، لچك ها و ستون های بسیار بر بالای تپه ای مشرف بر شهر شوشتر است و بقعه براء بن مالك انصاری در شوشتر، در واقع قدیمی ترین مقبره اسلامی در ایران به شمار می رود. قابل ذكر است او یكی از صحابه دلاور پیامبر بود كه هنگام فتح شوشتر كشته شد و آرامگاه او در شمال شهر مقابل قلعه سلاسل قرار دارد. از شهر تاریخی و فرهنگی شوشتر علما، مجتهدان و شخصیت های برجسته ای همچون قاضی نورالله شوشتری، شیخ مجتهد شوشتری و شیخ محمدتقی شوشتری برخاسته اند. گزارش: روزنامه ایران عكس: aftab.ir دسته‌بندی شهرها و روستاهای تاریخی خوزستان کلید‌واژه شوشتر این تمدن 6هزار ساله بزرگترین موزه آبی جهان 104K بازدید

بابک ارجمندیروستای نای‌بند، نگینی در حاشیه کویرجایی با نخل، نارنج، انار و زیتون

بابک ارجمندیروستای پروادهنمای پانورامای ۳۶۰ درجه روستای پرواده، خراسان جنوبی

ابراهیم رفیعیبوم گردی شریف آباد دستکندی در دل کوه کهتویه بستکمحمد احمدی استاد بنّای اهل روستای کهتویه بستک هرمزگان با دستکند هایش در دل کوه و ایجاد چند اتاق، ساخت ابزار و وسایل تراشیده از سنگ، محیطی جذاب برای گردشگران به وجود آورده است.

سپیده اصلاندوهوکدوهوک، روستایی چسبیده به بخش دیهوک از توابع شهرستان طبس است. روستایی باقی مانده از دل تاریخ. بناهای روستا هرکدام قصه‌ای از ایلخانیان تا قاجار و پهلوی‌ برای شما بازمی‌گویند. قدم به روستا که بگذارید آنقدر دست نخورده است که گویا تاریخ دست شما را گرفته و به صفحات بسیار ناب اش می‌برد. صفحاتی که کسی تابه‌حال نخوانده است.

مهدی مخلصیاندیهوک قدیمدیهوک شهر کوچکی است در شرق شهر طبس. وقتی درباره جاذبه‌های تاریخی آن جستجو کنید به شما اصفهک و نای‌بند پیشنهاد می‌شود. اما گوهری گم شده در دل این شهر است و آن بافت قدیمی این شهر است.

پروین هاوشروستای اصفهکاصفهک، روستایی است در میانه‌ی کویر مرکزی ایران در استان خراسان جنوبی و با مجموعه سکونتگاه های تاریخی که بافت تاریخی آن در چند دهه ی اخیر خالی ازحیات میگردد اما در پی بازسازی و احیای روستا،حیاتی دوباره می‌یابد. روستای اصفهک را میتوان از موفق ‌ترین نمونه‌های بازسازی مشارکتی به دست نیروهای مدنی و متخصص دانست.

بابک ارجمندیروستای نای‌بندروستای نای بند، از توابع بخش دیهوک و شهرستان طبس در استان خراسان جنوبی قرار گرفته

سپیده اصلانجندق‌جَندَق‌ ، دهستان‌ و شهری‌ در بخش‌ خور و بیابانک‌ در شهرستان‌ نائین‌ در استان‌ اصفهان‌.دهستان‌ جندق‌، به‌ مرکزیت‌ شهر جندق‌، تقریباً در جنوب‌ دشت‌ کویر و در شمال‌ بخش‌ خور و بیابانک‌ واقع‌ است‌. از شمال‌ به‌ دهستان‌ طُرود (در بخش‌ مرکزی‌ شهرستان‌ شاهرود)، از مشرق‌ و جنوب‌ شرقی‌ به‌ دهستان‌ بیابانک‌ و از جنوب‌ غربی‌ و مغرب‌ به‌ دهستان‌ چوپانان‌ (در بخش‌ اَنارک‌) محدود می‌شود و مشتمل‌ بر یازده‌ آبادی‌ و یک‌ شهر به‌ نام‌ جندق‌ است‌.

بابک ارجمندیروستای بیابانکبیابانک روستایی در حاشیه کویر مرکزی ایران

عباس رحمانیروستای گردشگری اورامان تختاورامان تخت یکی از روستاهای ایران با قدمت بیش از ۱۰۰۰ سال در بخش اورامان شهرستان سروآباد در جنوب شرقی مریوان استان کردستان قرار گرفته است.

عدنان مرادیپاوهپاوه در هر فصل زیبایی های خاص خود را دارد و در فصل بهار با شکوفا شدن شکوفه های بادام های کوهی مناظر چشم نواری خلق می کند

مهدی مخلصیانشهر زیبای ورزنهشهر کوچک و زیبای ورزنه، در حاشیه زاینده‌رود و نزدیک به باتلاق گاوخونی از مکان هایی است که هر کس دست کم یکبار باید آن را ببیند.

دریاچه کویر تاریخچه ایراجنام روستای تاریخی ایراج در متون قدیمی ارابه و در بعضی متون نیز نام زرتشتی ارا آمده است.

دریاچه کویر روستای گرمهروستای گرمه از توابع خور و بیابانک، در ۴۰ کیلومتری جنوب شهرستان خور استان اصفهان و در حاشیۀ کویر مرکزی ایران قرار گرفته است.

پروین هاوشدرگذرگاه های ساسانی - تنگه چوگان,شهربیشاپور،کاخ و قلعه فیروزآباد - بخش دومخلق بسیاری از آثار هنری از جمله نقش برجسته ها و کتیبه ها در دوره ساسانی به طور مستقیم نتیجه اتفاقات سیاسی و اجتماعی این دوره بوده است و شاهان ساسانی جهت گزارش این رویدادها به آیندگان و جاودانه کردن خود در تاریخ به خلق این آثار هنری اقدام کرده اند.

پروین هاوشدرگذرگاه های ساسانی - تنگه چوگان، شهربیشاپور، کاخ و قلعه فیروزآباد - بخش نخستپس از فروپاشی حکومت پارتیان به دست اردشیر بابکان ،در اوایل قرن سوم میلادی،قدرتی جدید به نام سلسله ساسانی روی کار آمد.بنیان تعدادی از شهر های تاریخی ایران به دو پادشاه نخستین این سلسله ،اردشیر و شاپور منسوب است که ساخت هر یک از این شهر ها اهدافی را دنبال میکرد.