خراطی

یکی از دیگر صنایع دستی شهرستان سرایان که قدمتی دیرینه دارد ، خراطی است . مواد اولیه این هنر خراطی انواع چوب سپیدار می باشد ، ولی آنچه مسلم است هرچه چوب فشرده و محکم تر باشد ، می توان به کارهای ظریف تر پرداخت و دوام آن نیز بیشتر می شود . ابزار کار در قدیم چهارچوبی بود که فقط رکابی داشت و سرو ته چوب را به دهانه آن محکم کرده و توسط کمانی ، چوب را به حرکت دورانی حول محور خود وا می داشتند ، ولی امروزه این قسمت برقی شده و کار خراطان تاحدودی آسان تر شده است . دیگر ابزار کار عبارتند از : انواع مغار (نوعی ابزار که

×

حسن صفریيكشنبه 30 فروردين 1394 | 10 سال پیشروش کار آن است که چوب را در دهانه دستگاه سه نظام یا رکاب محکم نموده ، سپس به وسیله مغار به چوبی که حول محور خود در حال چرخش است ، فشار وارد نموده تا شکل مورد نظر را خراطی نمایند . وسایلی همچون چوب قلیان ، پایه های مبل ، آباژور و . . . به وسیله خراطی تهیه می شوند . شکل دادن به چوب از طریق تماس تیغچه های فلزی با قطعات چوبی در حال دوران . بنابراین با وجود برجستگی ها و فرورفتگی های مختلف ، مقطع آن در قسمت ها دایره شکل بوده و برای ساخت قطعات تزیینی مورد استفاده قرار می گیرد . استاد رمضان محمدی متولد 11 تیر 1311 در شهر سرایان . پدر ایشان غلامحسین و پدربزرگشان محمد نام داشت . از همان دوران کودکی زیر دست پدرشان این حرفه را آموخته اند . و تا امروز بیش از 50 سال است که مشغول به این کار میباشد. - این هنر از قدیم تنها در خانواده ایشان مرسوم بوده و هم درگذشته و هم در امروز ایشان تنها کسی هستند که به این حرفه به شکل سنتی می پردازند و بعد از ایشان خراطی به شیوه ی سنتی از بین خواهد رفت . هر چند که در گذشته با توجه به کوچکی شهر و نیروی جوانی به تنهای می توانستند نیازهای مردم را به هر اندازه برآورده کنند . در قدیم با توجه به نوع نیاز و فعالیت های مردم چرخ های ریسندگی بزرگ – دوک – جلک چرخونک – نی و میانه قلیان – وردنه – پسک – دسته ی تیشه ، چکش ، هاون ، پلپلیس و در کنار خراطی به ساخت کرسی و ..... وهمچنین تعمیر وسایل چوبی خراب بیشتر تولیدات از چوب بید می باشد . ولی از سایر چوبها مثل گردو ، زردآلو و عناب نیز استفاده می کنم ، که چوب درختان گردو و عناب به دلیل استحکام و زیبایی نقش و مرغوبیت دوام بیشتری دارد و بهتر است . ابزار ها دستگاه خراطی: که شامل دو پایه ی چوبی از جنس توت که بر روی هر قسمت دو پایه به موازات یک فلز نوک تیز از جنس فولاد به نام مرغک نصب شده که برای نگه داری چوب بر روی دستگاه می باشد . یک پایه ی دستگاه با میخ به زمین ثابت شده است و پایه ی دیگر برای کم و زیاد شدن دهانه دستگاه آزاد است . در انتهای دو پایه سوراخی قرار دارد که از آن چوبی (1 متر) عبور داده اند . که به اندازه آن دهانه دستگاه بزرگ و کوچک می شود و غلاوه بر این باعث می شود دو پایه دستگاه در راستای جای خود قرار داشته باشد . در هنگام کار نیز از چوبی به اندازه تقریباً 1 متر به عنوان پشتوانه اسکنه استفاده می کنند به این صورت که چوب را در حین کار بروی دستگاه قرار داده و اسکنه را با تکیه بر آن به سازه نزدیک می کنند و همچنین محلی است برای قرار دادن پا تا اندازه دستگاه ثابت مانده و از تکان خوردن دستگاه جلوگیری شود . در این دستگاه نمی توان گفت قطر چوب محدود است زیرا با قرار دادن چوب بر زیر دو پایه دستگاه دستگاه بلندتر شده و برای قطر های بزرگتر نیز جواب می دهد . کمانه : یک چوب بلند به اندازه یک و نیم مترکه از چوب انار تهیه شده و ودر انتهای آن برای محل قرار گرفتن دست از یک چوب دیگر نیز استفاده شده است . که از ابتدا تا انتهای آن ریسمانی از جنس پنبه گره زده اند . و بسته به قطرچوب نخ را به دور چوب می پیچانیم که هر چه قطر چوب بیشتر باشد نخ دور کمتری دارد . اضافه یا زاپاس نخ هم به دوره دسته پیچیده می شود که برای چوبهای قطور تر از این زاپاس استفاده می کنند . کاربرد کمانه : ریسمان آنرا دور قطعه چوبی که قرار است خراطی شود می پیچانیم و با گرفتن دستگیره کمانه آنرا به جلو و عقب حرکت می دهیم این کار باعث می شود قطعه ی که قرار است خراطی شود و نصب به دستگاه است حول محور خود بچرخد . پرما « مته » : انواع مته برای سوراخ کردن مثلاً سوراخ میان نی قلیان ، که در اندازه های کوچک و بزرگ و با سر های متفاوت از جنس فولاد ساخته شده است و درانتهای همه آنها یک دسته چوبی وجود دارد که برای انداختن ریسمان کمانه تعبیه شده است ، با این تفاوت که انتهای مته ها از انتهای دسته چوبی باید بیرون باشد به دلیل اینکه در هنگام سوراخ کردن این قسمت انتهای بیرون آمده را به قسمتی از دستگاه متصل می کنیم . پرما برگی «مته برگی» : برای مشخص کردن مکان سوراخ . چوب پایه مته : که در بالای آن برای اتصال به دستگاه یک سوراخ و انتهای آن دارای چند سوراخ است برای سایز های بزرگ و کو.چک مته . تیشه : برای برداشتن بار به طور عمده و نزدیک کردن فرم چوب به محصولی که قرار است خراطی شود و جدا کردن قسمتهای از چوب . اره : برای بریدن چوب ها . سنگ سو : سنگی از جنس سنگ . . . برای تیز کردن اسکنه و هر سنگی کار این سنگ را انجام نمی دهد . اسکنه : مغاری با دهانه تخت به اندازه 5/2 سانتی متر و طول 10 سانتی متر از جنس فولاد . کاربرد اسکنه : برای بار برداشتن از روی چوب خط انداختن و فرم دادن . سوهان و چوب ساب : برای بر طرف کردن ناصافی های سطحی چوب داس : برای از بین بردن برآمدگی های روی چوب . برّاک : ابزاری است مانند مته هااز جنس فولاد با این تفاوت که س ر آن مانند قلاب است و برای گود کردن و خط انداختن قسمت پهنای چوب مثل ته پسک . اره شانه بر(ظریف بر) : برای درست کردن دندانه های شانه دسته‌بندی صنایع دستی خراسان جنوبی کلید‌واژه خراطی سرایان صنعت 64K بازدید

عدنان توضیحات کاملی بود ممنونيكشنبه 30 فروردين 1394 | 10 سال پیش

عبدل بسیار زیبا و خدا قوت به استاد رمضان يكشنبه 30 فروردين 1394 | 10 سال پیش

محمد زنده باد عالی بوددوشنبه 7 ارديبهشت 1394 | 10 سال پیش