شهر سوخته (Burned city)

سیستان و بلوچستان پهناورترین استان كشورمان همچون نگینی درخشان در جنوب شرق ایران زمین ، سرشار از منابع مختلف طبیعی ، تاریخی و فرهنگی است . این استان ...

رضا پورلطفیشنبه 10 فروردين 1387 | 17 سال پیشسیستان و بلوچستان پهناورترین استان كشورمان همچون نگینی درخشان در جنوب شرق ایران زمین ، سرشار از منابع مختلف طبیعی ، تاریخی و فرهنگی است . این استان از شمال در مجاورت خراسان جنوبی و كشور افغانستان ، از جنوب به دریای عمان و از غرب به استان های كرمان و هرمزگان محدود است . شهر سوخته : سیستان و بلوچستان با گستره حدود 187هزارو500 كیلومتر مربع وسعت 4/11 درصد از مساحت كل كشور را تشكیل داده است . دشت سیستان ناحیه ای پست ، نگینی برآمده از آبرفت های (دلتای ) رودخانه هیرمند و دیگر رودخانه های فصلی ، بزرگترین دریاچه آب شیرین شجهان ( هامون ) و تالاب بین المللی را درخود جای داده است . هیرمند از دامنه های جنوبی و كوههای هندوكش در خاك افغانستان سرچشمه میگیرد و بخش هایی از افغانستان را پشت سر می گذارد و آنگاه به مزرهای ایران می رسد .دارای طول 1050 كیلومتر است . هیرمند در منطقه مرزی به دوشاخه رودخانه سیستان و پریان مشترك تقسیم می شود . رودخانه سیستان بطول 80 كیلومتر ابتدا مخازن چاه نیمه را از طریق یك فیدركانال آبگیری و سپس آب مورد نیاز شبكه های آبیاری شیب آب و پشت آب نیز وابسته به آن است . رودخانه سیستان بعد از عبور از سدهای كهك ، زهك و سیستان و آبیاری اراضی منطقه به دریاچه هامون می ریزد . دومین انشعاب هیرمند پریان مشترك است كه درمسیر خود به سمت قسمتی از مرز ایران و افغانستان را تشكیل میدهد . این رود پس از طی مسافت حدود 35 كیلومتر وآبیاری 40000 هكتار از اراضی منطقه میانكنگی به دریاچه هامون می پیوندد . جریان رودخانه هیرمند در هیچ زمانی از اعتدال خاصی برخوردار نبوده است . زمانی آنقدر سركش و خروشان بوده كه هرچیزی را در مسیر خود بارها تغییر شكل داده ، آبادی های بسیار در كام سیل فرو رفته ، تمدن های بسیاری در كنار هیرمند پا گرفت به شكوفایی رسید وبا نوسان آن از میان رفت و زمانی آنقدر زار ونزار گردید كه علاوه بر مشكل تامین آب شرب ، خسارات جدی به محیط ریست وارد شده وبا مدفون شدن روستاها زیر خروارها شن و ماسه ، كشاورزی ودامپروری نیز در منطقه ازبین رفت و باعث مهاجرت مردم گردید . به گفته كارشناسان آب رودخانه هیرمند سه تاثیر مهم بر منطقه سیستان دارد : - در درجه اول چاه نیمه های زابل كه منبع تامین آب آشامیدنی مردم است را پر می كند . - از سوی دیگر رودخانه هیرمند با به وجود آوردن دریاچه هایی كه در آنها نی می روید ( نیزار ) باعث می شود غذای دام تامین و دامپروری در آن منطقه رونق و باعث اشتغال مردم شود . - هم چنین رودخانه هیرمند باعث می شود كه بادهای 120 روزه سیستان كه خشك هستند مرطوب باشند و دمای هوا تعدیل یابد . در غیر این صورت با وجود بادهای 120 روزه ( كه از اواخر اردیبهشت ما ه هرسال آغاز و تا اوخر شهریور ادامه دارد ) و باران شن و ماسه ، زنذگی در آن منطقه مختل گردد . كلمه سیستان از نام قوم آریایی ( سكا ) گرفته شده و این سامان از حیث تاریخی و فرهنگی اهمیت زیادی در منطقه و حتی كشور دارد . قوم های سیستانی و بلوچ دارای تبار و خاستگاه مشترك هستند ، اینان همانند قوم های كرد ، پارس ، لر ، تاجیك آریایی و ایرانی الاصل می باشند كه از آریاهای شمال خاوری ایران كنونی جدا شده و به جنوب آمده اند و در برخی از كتیبه های هخامنشی از جمله بیستون از سیستان و بلوچستان و مردم آن نام برده شده است . خاستگاه سیستان ها و بلوچ ها همانند سایر ایرانیان در اوستا (( اثیریانم ویجو )) آمده كه در زمان پهلوی (‌ ایرانویچ ) شده است . این واژه از دو پاره ( ایران ) و ( ویچ ) به معنی تخمه و نژاد تشكیل یافته و ایرانویچ به معنی زادگاه تخمه ایرانی است . ایرانویچ ، در اوستا ، وندیداد ، فرگردیكم از سرزمینی سرد یاد شده است . (( نخستین سرزمین و كشور نیكی كه من - اهورامزدا – آفریدم ، ایرانویچ بود بر كرانه رود ، دایی تیای نیك .... درآن جا ده ماه زمستان و دو ماه تابستان و درآن دو ماه نیز هوا برای آب و خاك، درختان سرد است . )) ماكوارت ، خاور شناس آلمانی ، ایرانویچ را با خوارزم یكی دانسته زیرا سرمای ایرانویچ را با آب و هوای خوارزم یكی گرفته است . استاد پورداور بر این باور بوده است كه ایرانویچ همان خوارزم است و رود دایی تیا همان جیحون آمودریا است . دانشمندان زبان شناس ، گویش سیستانی را یكی از چهار زبان پیشین پارسی یا یكی از هفت لهجه سرشناس پارسی دوران باستان یاد كرده اند . و زبان های میانه ایران ، چون پهلوی اشكانی ، پارسی میانه یا پهلوی ساسانی ، سغدی ، خوارزمی ، سكایی میانه / ختنی نیز دراین منطقه رواج داشته است . سیستان و بلوچستان دارای طبیعت كوهستانی بوده و اطراف آن را كوههای متعددی فراگرفته است كه از بلندی های استان كوه آتش فشان نیمه فعال تفتان در خاش با ارتفاع چهارهزار متر خود نمایی می كند . مناطق جنوبی با توجه به مجاورت با دربای عمان و بهره گیری از بادهای موسمی مونسون اقلیم متفاوتی دارد . دراین استان 400 اثر تاریخی و باستانی وجود دارد و از این تعداد تنها 46 اثر در شمار آثار ملی كشور به ثبت رسیده است كه آثار برجای مانده از هزاره های دور در : كوه خواجه ( وسط دریاچه هامون) - دهانه غلامان ( تنها شهر هخامنشی ) – میل قاسم آباد قلعه دوست محمد خان – بزمان ایرانشهر – قلعه سب – تپه روباهك – درخت كلرزن نیكشهر – قلعه پرتغالی ها چاه بهار – شهر سوخته ( متعلق به 5000 سال قبل ) با اسراری نهفته در دل كویر . سرزمین سیتان از جایگاه ویژه ای در دنیای باستان برخوردار است بطوری كه ( سراورل اشتین ) باستان شناس معروف انگلیسی این سامان را بهشت باستان شناسان نام نهاده است . صدای تاریخ را درجای جای سرزمین آفتاب می توان شنید و به ژرفایی از فرهنگ و تمدنی كهن ازایران باستان در این سرزمین با مردمانی سختكوش آشنا شد . - سرزمین زادگاه بزرگانی چون یعقوب لیث صفاری نخستین شهریار ایرانی پس از اسلام فرخی سیستانی شاعر شهیر ، ابوسعید سجزی ریاضیدان و منجم مشهور سده چهارم ، و رابعه بنت كعب قزداری نخستین بانوی شاعره پارسی گوی بوده است . شهر سوخته : شهر سوخته زابل شهری 5000 ساله در دل كویر است كه نهان شدن اسرار نهفته اش در هر فصل كاوش توسط باستان شناسان و مردم دنیا را حیرت زده به سوی خود جلب می كند . شهر سوخته با 150 هكتار وسعت در 55 كیلومتری زابل در حاشیه جاده زابل – زاهدان واقع شده است . (( دهانه غلامان ، تنها شهر هخامنشی ایران باستان ، در 44 كیلومتری شهر زابل در حوضه دریاچه هامون قراردارد )) سیستان و بخصوص شهر سوخته از لحاظ موقعیت خاس اقلیمی ، سیاسی و فرهنگی مركز ارتباطات تمدن های بزرگ ماورالنهرین ، بین النهرین و هندوچین بشمار می رفته است . اندك شهرهای باستانی شامل : شوش ، تپه های ملیان ، تپه های كنار صندل جیرفت در ایران موهنجارو و كرنال در كویته پاكستان و كشورهای حوزه خلیج فارس ، دریای عمان و از طرف شمال به آسیای مركزی بخصوص تمدن های تركمنستان تنها از لحاظ قدمت با شهر سوخته زابل برابری دارند . شهر سوخته زابل از 5 بخش شامل : گورستان با وسعت 25 هكتار ، منطقه مسكونی در شرق تپه ، بناهای یادمانی ، منطقه صنعتی كه درآن كارگاههای نجاری ، حصیربافی، صنایع سنگی و مهر سازی ، و بخش مركزی تشكیل شده است . شهر سوخته در بهترین حالت بین 5000 تا 7000 نفر جمعیت داشته و مركز سیاسی و اقتصادی و بازرگانی شرق ایران بوده است . در شهر سوخته حدود 4 میلیارد ماده فرهنگی یافت شده كه از یك دانه گندم تا ظریفترین ابزار سنگی را شامل می شود . شهر سوخته مجموعه ای از تپه های بهم پیوسته است . كلنل بیت ، یكی از ماموران نظامی بریتانیا از نخستین كسانی است كه در دوره قاجار و پس از بازدید از سیستان به این محوطه اشاره كرده و نخستین كسی است كه در خاطراتش این محوطه را شهر سوخته نامیده و آثار باقیمانده از آتش سوزی را دیده است . و در اوایل قرن حاضر توسط یك باستان شناس مجاری – انگلیسی بنام ( اشتاین ) مورد بازدید قرار گرفت . یك گروه ایتالیایی در سال 1346 به سرپرستی ( موریتسیوقوزی) حفاری آن را آغاز كردند و فعالیت این گروه در 7 فصل تا سال 1356 بطول انجامید . گروه ایتالیایی به دلیل داشتن تخصص های مختلف موفق به كسب اطالاعات بسیاری شد و در فصل های حفاری بخش های مسكونی و گورستان این شهر راحفاری كردند . از سال 1376 زیر نظر كارشناسان و باستان شناسان ایرانی به سرپرستی دكتر سید منصور سجادی در فصل های متعدد ( 10 فصل ) حفاری ادامه دارد . دكتر سجادی باستان شناس و سرپرست هیات كاوش می گوید : شهر سوخته در طی عمر 1200 ساله خود از دوهزار تا سه هزار و دویست قبل از میلاد ، دارای جامعه فرهنگی و صنعتی بسیار پیشرفته بوده و حكایت از اولین تمدن شهر نشینی در شرق را داشته است . این شهر تاریخی در خارج از كشورمان شناخته تر است و دراهمیت آن همین بس كه تابحال بیش از 200 كتاب و مقاله به زبان های انگلیسی ، ایتالیایی ، فرانسوی ، آلمانی ، روسی ، ژاپنی و فارسی به چاپ رسیده است . نام اصلی شهر : اسم قدیمی این شهر تاكنون مشخص نشده چون به بایگانی شهر دست نیافته ایم . حدس می زنیم كه معبدی كه در هزاره سوم پیش از میلاد محل نگهداری اسناد بوده در مركز این شهر باشد . درمنابع سومری از شهرهای بسیاری نام برده شده از جمله شهر ( ارت ) دكتر یوسف مجید زاده در تحقیقی ثابت كرد كه ارت شهر شهداد در جبوب كرمان است . شهر سوخته سه بار دچار حریق شده ، یك بار در 2700 سال ق . م بار دوم در 2450سال ق . م و بار سوم در 2100 سال ق. م و این سوختگی وضعیتی را ایجاد كرده كه در بسیاری نقاط آثار سوختگی مشهو.د است ، البته حریق ها موضعی یوده است . بخش گورستان « یكی از شگفتی های (( شهر سوخته )) گورستان آن با وسعت 25 هكتاری است كه یكی از بزرگترین گورستان های فلات ایران محسوب می شود . براساس محاسبات انجام شده بین 25 تا 40 هزار قبر دراین گورستان وجود دارد . این قبرها مهمترین منبع اطلاعاتی برای كاوشگران است . این قبرها حدود 60هزار اسكلت را درخود جای داده چراكه در شهر سوخته گورهای تك نفره و دو نفره و خانوادگی و دسته جمعی یافت شده است . - طبق حفاری هایی كه از سال 1376 صورت گرفته تاكنون 9 قبر دراین گورستان به دست آمده و انواع مختلف تدفین از جمله چهار نمونه دفن كه جسد بر روی شكم دفن شده ، اجساد با انواع پارچه های نازك و ضخیم با بافته های گونی مانند یا حصیر از سرتا مچ پا پوشیده شده اند و با گذشت زمان نقوش پارچه ها روی جمجمه سر آنان منعكس شده است . در قبرهای حفاری شده ظروف حاوی غذا و وسابل و ابزار كار فرد مرده را هم همراه جسد دفن می كردند و شغل برخی افراد از وسایلی كه همراه آنان دفن شده قابل تشخیص است . مثلا در یك قبر خرده های سنگ لاجورد ، مهره های نیمه كار شده و سر مته هایی پیدا شده كه نشان میدهد فرد دفن شده صنعتگر بوده است . هم چنین پیدا كردن دانه های گیاهی از جمله گندم ، جو ، عدس ، سیر ، استخوان های بره و بزغاله و تخم جعفری در قبر نشانگر این است كه دراین شهر به غیر از صنعتگران دامداران و كشاورزان نیز زندگی می كردند . درقبر یك زن آثاری از وسایل آرایشی و ظروف غذا یافت شده است . این قبر از نوع سردابه ای است این نوع قبر خاص افراد متشخص و متمایز بوده است . 63 ظرف غذا كه همه نوساز و سفارشی هستند و ممهور به امضای سفالگر یا كارگاه سازنده یافت شده است . همچنین یك سبد كه قدیمی ترین سبد كشف شده در شرق ایران زمین است و داخل آن یك جعبه چوبی باآینه مفرغی ، شانه ، سرمه دان ، سرمه ، میل سرمه و هاون سرمه كوبی یافت شده است . دربخش مركزی گورستان تراكم قبور زیاد است و بطور متوسط 18 قبر در 100 متر مربع وجود دارد . با مطالعه اجساد این قبرها می توان دریافت كه میانگین قد مردان 177 ساتیمتر و میانگین قد زنان 157 سانتیمتر بوده و هم چنین سن متوسط مردان 25 تا 30 سال سن ، متوسط زنان 20تا 25 سال و سن متوسط كودكان 2 تا 3 سال بوده است . جسد پیر ترین مردی كه در حفاری های پیش از انقلاب یافت شده بین 49 تا 50 سال عمر داشته است . یك گور دسته جمعی دایره شكل در سال 1356 توسط گروه كاوشگر ایتالیایی كشف شد كه 13 نفر درآن دفن شده بودند . یك مرد 45 ساله در مركز این دایره قرارداشت و 6 جمجمه سمت راست و 6 جمجمه سمت چپ در حاشیه قبر چیده شده بودند . همراه این 13 نفر بقایای 3 سگ ( اسكلت كامل یك سگ و دو جمجمه سگ ) نیز بدست آمد . كه هیات ایتالیایی به دلیل خلع ید از مسئولیت ها نتوانستند به مطالعات خود براین یافته ادامه دهند . مسن ترین اسكلت یافته شده مربوط به زنی 60 ساله است . بلندترین اسكلت فرد یافت شده ، مردی به بلندی 5/192 سانتی متر بود و اثبات شده مردم آنجا از بیماری آرتروز حاد رنج می بردند . - بسیاری از اشیای یافت شده در قبور ، بافت و پی خود را حفظ كرده است علت هم آن است كه در لایه های طبیعی زمین یك قشر نمكی بسیار سخت همراه شن و ماسه در سطح حدود 60 سانتیمترزمین تشكیل شده كه اجازه نفوذ رطوبت را به زیر زمین و به جسم و پی این اشیاء نمی داده است . بخش یادمانی : برای نخستین بار كاوش در منطقه یادمانی شهرسوخته هم از سال 1378 آغاز شدو در جریان آن بنای بسیارمهم این شهر كه متعلق به 2600 تا 2750 ق . م است پیدا شد . این ساختمان كه كاوش آن ادامه دارد، دارای 23 فضای مفید و 17 اتاق و تالار و دو رشته پلكان ساخته شده با خشت است كه اندازه های آن را جز در آثار (( اور )) در بین النهرین و موهنجودارو ، جای دیگر نمی توان یافت . اتاق ها و اشیای پیدا شده در این ساختمان كه مجموعه زیر بنای آن تا هزار متر مربع تخمین زده می شود و تداعی می كند كه این بنا همگانی بوده است . آثار حصیر و چوب دراین بنا نشان دهنده آن است كه دارای سقف بوده و برخی اتاق های آن كاربرد انباری و ذخیره گاه داشته كه دستیابی به آن از خارج امكان پذیر نبوده است . همچنین پیدا شدن اثر مهر وموم روی گل و پیدا شدن سرپوش های مهردار مختلف و اشیای شمارشی و محاسبه یی در اتاق ها نشان دهنده این هستند كه درآنها اموال درخور توجه یا عمومی نگهداری می شده است . این مهره ها از نوع مفرغ ، سنگ صابون ، مرمر ناتمام و استخوان ساخته شده است . متروكه شدن شهر : منازل مسكونی شهر به هم چسبیده و با كوچه هایی از هم جدا شده بود و منطقه كشاورزی روبروی شهر بوده است . دریاچه هامون در هزاره سوم ق . م شهر را در برگرفته و شهر به صورت یك شبه جزیره بوده كه آثار مسیل های عبور آب طی حفاری ها بدست آمده است . به دلیل جابجایی بستر رودخانه هیرمند و خشك شدن بستر رودخانه مردم از دسترسی به آب برای كشاورزی و دامداری محروم شدند درنتیجه شهر به مرور متروكه شد . شهر سازی : شهر سوخته حدود سه هزار و 200 سال پیش از میلاد شكل گرفته است . ابتدا به صورت یك دهكده و سپس گسترش یافته و حدود 2500 سال ق . م به 80 هكتار وسعت گسترش یافته است . منازل مسكونی شهر بهم چسبیده و با كوچه هایی از هم جدا شده بودند . دراین شهر خانه ها طبق نقشه ساخته شدند ، برخی اطاق ها و حیاط ها پله دارند كه احتمال وجود طبقه دوم در برخی خانه ها وجود دارد . دراین شهر نشانه هایی دال بر لوله كشی آب وجود دارد ، لوله هایی سفالین دراین شهر یافت شده كه در ساختمان بزرگی مورد استفاده بوده و آب را از نقطه ای به نقطه دیگر منتقل می كرده است . دكتر سجادی شهر سوخته را از لحاظ تقسیم بندی در بین دیگر محوطه های باستانی دنیا بی نظیر میداند . تقسیم بندی محلات مختلف شامل منطقه سكونت ، بناهای یادمانی و محل كارگاههای صنعتی مساله ای كه در هیچ شهر باستانی وجود ندارد . آثار مكشوفه : كاوشگران در حفاری ها به اتاق هایی دست یافتند كه در آنها مهروموم می شده وآثار مهره های شكسته نیز در این منطقه حفاری یافت شده است . همچنین لوحه ای پیدا شده كه مربوط به دوران ایلامی مقدم و ظاهرا رسیدی است كه افراد در قبال دریافت چیزی به دیگری می داده اند . روی این مهر 5 عدد و دو كلمه قابل تشخیص است . در قبرهایی كه زنان درآن دفن شده اند آثاری از مهرهای رایج در شهر به چشم می خورد . مهرهایی كه همه سوراخ دارند و احتمالا نخی از آن رد می شده و خانم ها به بازو می بستند . دراین شهر نشان از قدیمی ترین جراحی جمجمه یافت شده است همچنین قدیمی ترین پارچه های بافته شده و یك وسیله بازی متعلق به چهارهزار و 250سال پیش كه در شهر سوخته كشف شده است ، نشان از آن دارد كه اهالی این شهر به چنان درجه ای از رفاه رسیده بودند كه به فكر اوقات فراغت خود نیز بوده اند . گویا اهالی شهر اصلا اهل جنگ نبوده اند چراكه تاكنون نشانی از دیوار دفاعی در اطراف این محوطه عظیم به دست نیامده و هم چنین میان 12 هزار شی بدست آمده هیچ نشانی از سلاح به منظور دفاع و تهاجم نیست . آثار قلاب های ماهیگیری ، تورهای ماهیگیری و بقایای استخوان دو نوع ماهی آزاد نیز در بقایای اطراف شهر سوخته بدست آمده است . دكتر سجادی اظهار میدارد : در گورستان شهر سوخته انواع مختلف گیاهان ، مواد غذایی ، سفال ، ابزار بازی ، انواع پارچه های رنگی و وسایل آرایشی كشف شده است با تحقیقات بر روی پارچه های رنگی ( 12 نوع )كشف شده به این نتیجه رسیدم كه بزرگترین مجموعه پارچه و مواد ارگانیكی دنیا دراین شهر وجود دارد . كشف مهرهای استوانه ای و مسطح نشان از بالا بودن اقتصاد ساكنان شهر است . در دنیای باستان از مهرها به عنوان ابزار كنترل اقتصاد جوامع یاد می شود . در برخی موارد مهرهایی كشف شده است كه سوراخی به اندازه رد شدن یك تار موی انسان از آن وجود دارد . دكتر سجادی از كشف یك خط كش با دقت نیم میلیمتر از جنس چوپ آبنوس در فصل هشتم كاوش در شهر خبر داد . كشف زیره ، گشنیز ، تخته بازی شبیه شطرنج ، موی سر ، جعبه های آرایشی چوبی ، قالب كفش یك نوع بافتنی دو رنگ ، دستور پخت 5 نوع غذا و بخصوص انیمیشن را از دیگر یافته های حفاری شده در این شهر میباشد . با كشف نمونه های مختلفی از مهرهای لاجوردی و طلایی وجود تكنولوژی پیشرفته در تولید جواهرات در این سرزمین باستانی محرز گردیده است . ساكنان شهر در پنج هزار سال پیش مواد اولیه ساخت جواهرات را از نقاط دور دستی از جمله بدخشان افغانستان و خراسان به صورت خام به این مكان وارد می كردند . آنان اشیای مختلفی را با استفاده از مواد وارداتی از نقاط یاد شده ساخته و به شبه جزیره عمان ، جزایر و سواحل خلیج فارس و شهرهای میان رودان صادر می كردند . كشف شانه های معرق كاری شده كه قبل از آن تصور می شد چینی ها برای نخستین بار به هنر معرق كاری همت گماشته اند . دكتر منصور سجادی : یك قطعه چوب آبنوس پیداكردیم كه طول آن حدود 10 ساتیمتر بود و روی آن بریدگی هایی وجود داشت كه مشخص بود با یك ابزار تیز این شیارها روی این قطعه چوب ایجاد شده است . پس از آزمایش های لازم و بررسی این قطعه چوب زیر میكروسكوپ متوجه شدیم كه این شیارها به اندازه های یك میلیمتر و نیم میلیمتر تقسیم شده اند . به اعتقاد كارشناسان ویژگی بارز سفال های شهر سوخته (( سادگی )) آنهاست . ظروف معمولا بدون دسته و لوله بوده وبا پایه ای ساده بیشتر به صورت لیوانی ، كوزه شكم دار ، كاسه و بشقاب های كم عمق مورد مصرف قرار می گرفتند كه اینگونه سفال ها ، سفال سنتی شهر سوخته نامیده می شود . سفال های به دست آمده از داخل گورها معمولا چند رنگ اند كه نمونه ای مشخص از سفال های شهر سوخته را تشكیل می دهند و شامل كوزه ها و كاسه های تزئینی به رنگ های سفید ، سیاه ، زرد ، قرمز و آبی هستند . این رنگ ها معمولا از مواد معدنی موجود درمحل مانند : گچ ، آهك ، زغال چوب و پودر سنگ لاجورد ساخته می شدند . از سوی دیگر تعدادی از سفالینه های شهر سوخته در بدنه كروی خود دارای نقش تاج گل با برگ های كنكره ای هستند . مطالعات صورت گرفته نشان می دهد این نقش در منطقه شرق ایران رواج داشته و مشابه آن در سفالینه های بمپور و شاه حسینی دیده شده است . هم چنین نقش حیوانات شاخدار ( بزكوهی ) ماهی و نیز صلیب شكسته اغلب بر روی سفال نخودی با رنگ سیاه تصویر شده است . پزشكی : آثاری از نخستین جراحی جمجمه : دراین شهر جمجمه ای بدست آمده كه متعلق به یك دختر 13 ساله است كه ظاهرا به بیماری ( هیدروسفالی ، جمع شدن مایع در جمجمه ) مبتلا بوده ، این جمجمه جراحی شده و دختر بیمار حدود 9 ماه پس از جراحی زنده بوده است . عمل برداشت قسمتی از استخوان جمجمه در جوامع انسانی در مواردی مشاهده شده و قدیمی ترین اثر یافت شده مربوط به 7 هزار سال پیش در سرزمین های قطبی كشور فرانسه است . این عمل به دومنظور صورت می گرفت ، یكی برای افرادی كه اختلال روانی داشتند و معتقد بودند كه در بدن این افراد جن حلول كرده و یا بخار داخل نسوج مغزی زیاد شده و جمجمه را سوراخ میكردند . این مجموعه مثلی شكل است و اضلاع برش آن حدود 4 تا 5 سانتی متر است كه بعدا این ابعاد كاهش یافته چون استخوان جدید تشكیل شده و استخوان های جدید در محل برش ها نشان می دهد كه این فرد حدود 8 یا 9 ماه بعد از عمل زنده بوده ، مایه شگفتی است كه درآن دوران ابزاری در اختیار داشتند كه آنان را قادر می ساخته تا نسوج نرم جمجمه را ببرند ، جمجمه رابدون آسیب رساندن به نسوج عصبی زیر آن را بردارند و ضایعات را اصلاح كنند . ( البته ابزارهای این عمل جراحی هنوز یافت نشده است . ) - با برسی آسیب شناسی روی بقایای استخوان های مكشوفه از گورستان شهر سوخته اطلاعات بیشتری بدست آمده است . به گفته دكتر مازیار اشرفیان ، كارشناس آسیب شناسی سازمان میراث فرهنگی ، برسی نمونه های مكشوفه حاكی از وجود ضایعات دژنراتیومهره ای و مفاصل بین مهره ای ( آرتریت دژنراتیو یا آرتروز مفاصل ) در بیش از 50% است . این ضایعات كه عموما بر اثر فشار شدید و طاقت فرسا به ستون فقرات و به دلیل حمل اشیاء سنگین ایجاد می شوند می تواند نشانگر اشتغال این مردم به حرفه كشاورزی باشد . - مطالعه انجام شده دندان ها و شاخص های فك تحتانی نیز نشان دهنده مصرف كربوهیدرات ها ( نظیر گندم ) و مصرف مواد غذایی سخت است كه سبب از بین رفتن برخی دندان ها در بیشتر نمونه ها و ساییدگی وسیع سطوح دندانی است . از سوی دیگر بررسی آسیب شناسی استخوان ها نشانگر تراكم زیاد بافت استخوانی و میترالیزاسیون ( معدنی شدن ) طبیعی آن است . براین اساس به نظر می رسد ساكنان شهر سوخته در طی دوران رشد ( عموما از طفولیت تا مرحله بلوغ ) مواد غذایی ضروری جهت استخوان سازی مناسب ( مانند : املاح كلسیم ، فسفرو ویتامین D ) را به اندازه كافی مصرف میكردند كه این امر می تواند دلیلی بر وجود صنعت دامداری و دامپروری در این منطقه باشد . با توجه به برجسته بودن برآمدگی و زوائد استخوانی مربوط به اتصال عضلات به استخوان به نظر می رسد عموم اهالی ( اعم از زن و مرد ) دارای فعالیت عضلانی و بدنی زیاد بوده اند . دستورپخت5 نوع غذای پنچ هزار ساله ساكنان شهرسوخته : باستان شناسان ایرانی و ایتالیایی طی چند سال گذشته با بررسی یافته های باستان شناسی و گیاه باستان شناسی در محوطه باستانی شهر سوخته توانسته اند مواد غذایی و خوراكی دستور پخت و تركیب چند نوع غذا و نوشیدنی ساكنان این محوطه باستانی را شناسایی كنند : تركیب پخت سه غذای 5 هزار ساله : - ماهی و دانه های گشنیز را با هم خوب تركیب كنید و در داخل برگ مو جای دهید . این تركیب ،دستور پخت یك نوع دلمه است . كه مصرف می كردند . - عذس ، گوشت گوسفند یا ماهی ، كشك ، كشمش - تخم اردك یا غاز كه در داخل خاكستر گرم پخته می شود . این غذا بهتر است به همراه یك نان كه از آرد كنجد پخته می شود میل شود . - گوشت گوسفند یا بز كه در داخل شیر آماده می شود . - تركیب یك نوع سوپ : جو ، گوشت گوسفند ، كشك ، كشمش كه همراه با نان پخته شده از آرد كنجد میل شود . دكتر سجادی می گوید : بررسی های ما نشان می دهد كه مردم شهر سوخته از خیار ، انگور ، خربزه ، هندوانه ، پسته وحشی ، زیره ، گشنیز و سیر فراوان به عنوان میوه سبزیجات - ماست و شیر به عنوان لبنیات ، تخم اردك ، گوشت اردك ، ماهی ، گوسفند ، بز و گائ به عنوان پروتئین های خوراكی و از ماءالشعیر ( آبجو تخمیر نشده ) و آب انگور به عنوان نوشیدنی در 5 هزار سال پیش استفاده می كردند . پوشش زنان : دكتر سجادی در باره پوشش زنان شهر سوخته می گوید : از روی بقایای پارچه های بدست آمده از شهر سوخته و همچنین پیكره های یافت شده در این منطقه متوجه شدیم كه زنان شهر سوخته لباسی همانند لباس ساری كه در هندوستان و پاكستان استفاده می شود ، می پوشیده اند . مردمان شهر سوخته از صنعت پارچه بافی بسیار بی نظیری برخوردار بوده اند و همین امر موجب شده كه آنان در انتخاب رنگ و نقش لباس خود تنوع زیادی داشته باشند . در یكی از پیكره های یافت شده ، زن شهر سوخته لباسی مانند ساری پوشیده و لباس او از روی سینه به پایین با پولك و سنگ های قیمتی تزئین شده است . تحقیقات روی زنان شهر سوخته در مجموع نشان می دهد كه زنان 5 هزار سال پیش در این منطقه مطابق مد روز لباس می پوشیدند و ثروتمندی آنان موجب شده بود كه آنان بسیار خوش لباس بوده و به آرایش خویش بسیار اهمیت بدهند . زنان شهر سوخته در استفاده از سنگ های گرانقیمت بسیار تبحر داشتند و گردنبندها و دستبند های به دست آمده از این منطقه ، یكی از شاهكارهای هنری 5 هزار سال پیش محسوب می شود . درقبری متعلق به یك زن 18 ساله بسیار ثروتمند ، سرمه دان ، سرمه ، شانه ، جعبه آینه فلزی ، میله سرمه كش مرمری ، هاون سرمه كوبی و سایر وسایل تزئینی به دست آمده است . جنس و نوع اشیاء نشان می دهد كه این زن بسیار ثروتمند بوده ، اما در قبور دیگر زنان نیز همین اشیاء جنس های معمولی و ارزان تر دیده می شود . اولین تصویر سازی متحرك ( انیمیشن ) : پنج هزار سال پیش در شهر سوخته هنرمند نقاشی روی یك جام سفالین طرحی از یك بز را ترسیم كرد. او در نظر داشت كه نقش بز را در اطراف دهانه جام تكرار كند . اما وقتی شروع به كار كرد توانست در 5 حركت ، بزی را طراحی كند كه به سمت درختی حركت كرده و از برگ آن تغذیه می كند . این اولین باری بود كه در جهان باستان ، ((تصویر متحرك )) پا به عرصه حیلت گذاشت . كشف این سفال با نقاشی متحرك ثبت شده روی آن در میان سفال های این منطقه نیز بی مانند بوده است . این نقاشی ، حركت تصاویر را در كوتاهترین زمان ممكن روی جامی كه دهانه آن 8 سانتی متر قطر دارد ، نشان می دهد . در دیگر سفال های یافته شده در این شهر نقوش متفاوتی دیده می شود كه برخی اوقات تكرار شده اند ، اما حركتی در آنها دیده نمی شود . از نگاه باستان شناسان این كشف نشان دهنده آن است كه مرمان شهر سوخته بسیار با هوش ، هنرمند و در زمان خود پیشرو بوده اند . دكتر منصور سجادی باستان شناس و سرپرست هیات كاوش در شهر سوخته در این باره می گوید : در جریان كاوش گوری كه ظرف سفالین با نقاشی متحرك از آن بدست آمده بود به اسكلتی برخوردیم كه به احتمال فراوان تصویرگر همین جام بوده است . روی این جام سفالین نخودی رنگ ، تصویر یك بز و یك درخت دیده می شود . نقاشی این جام بسیار هنرمندانه دورتادور آن انجام شده است . تصویرگراین جام بز را به حركت واداشته و آن را با یك حركت جهشی به درخت نزدیك كرده است . باستان شناسان با نزدیك كردن این تصاویر به یكدیگر موفق شدند نمونه ای از یك تصویر متحرك را در قالب یك فیلم 20 ثانیه ای به دست آوردند . سرپرست تیم كاوش در شهر سوخته گفت : حركت بز به سوی درخت و تغذیه او از برگ درختان در پنج حركت مصور شده است . دراین تصاویر نه تنها بز به سمت درخت حركت می كند بلكه جهش وی و پریدن بز روی برگ درختان كاملا دیده می شود . از این جام برای نوشیدن استفاده می شده است . ارتفاع این جام 10 سانتیمتر است و روی یك پایه استوار شده است . تحقیقات ما نشان داده است كه این نقش ، قدیمی ترین ایده مردمان باستان برای ارائه (( تصویر متحرك )) و به تعبیر امروزی (( انیمیشن )) است.دسته‌بندی سیستان و بلوچستان کلید‌واژه شهر سوخته Burned city 99K بازدید

فاطمه جداریساحل پزم‌ساحل پزم تیاب یکی از زیباترین سواحل دریای عمان

حمزه مرادیکوه های مریخی چابهاراین کوهها که شبیه به کوههای مریخی هستند و کمتر در جهان کوهی به این شکل وجود دارد

عطاءاله بليده ئيشالیزار شهر راسکشالیزارهای جنوب بلوچستان

عطاءاله بليده ئيدرخت جم هندیجم هندی

عطاءاله بليده ئيراسکشهر راسک در شب

میثم بندر کنارکبندر کنارک

جمال زعیمی یزدیسواحل زیبای دریای عمانسواحل بکر و زیبای دریای عمان - چابهار

جمال زعیمی یزدیجاده ایرانشهر - چابهارمنطقه سرباز در استان سیستان و بلوچستان

saeed چابهاربندر چابهار

نمای ایران استان سیستان و بلوچستان

جمال زعیمی یزدیگاندو تمساح پوزه کوتاه ایرانزیستگاه اصلی تمساح پوزه کوتاه در منطقه باهوکلات و در مسیر رودخانه سرباز کاجو بوده که تا نزدیکی دریای عمان ادامه دارد

محمد ناصری فردشباهت سفالینه های ماقبل تاریخس با نقوش سنگ نگاره های ایران شباهت بسیار نزدیك و فوق العاده شگفت انگیر طرح روی سفالینه ی انیمیشن شهر سوخته ( 5000 ق) با نقوش سنگ نگاره های تیمره ( 8000 ق) كه بزكوهی جست می زند تا ...

عبداله پسکوهی قلعه تاریخی پسکوهیکی از بناهای قدیمی و تاریخی شهرستان سراوان قلعه پسکوه می باشد که بنای آن به دوره اسلامی و قاجاریه بر می گردد و همچون دیگر قلعه های این شهرستان از...

عبدالجلیل جعفری نمایی از نخلستان زیبای چانفنمایی از نخلستان زیبای چانف

عبدالجلیل جعفری موقعیت جغرافیایی دهستان چانفموقعیت جغرافیایی دهستان چانف (سیستان وبلوچستان- شهرستان نیکشهر –بخش لاشار) دهستان چانف در در قسمت جنوبی استان سیستان و بلوچستان وقع شده است. این ده...

مهدی مخلصیانگل افشان کهیرگل افشان کهیر، در مسیر چابهار به جاسک، نزدیک روستای کهیر. گل افشان ها در واقع چشمه هایی هستند که به جای آب از آنها گل فوران می کند. خروج این گل و خشک...